Gorilla
Gorilla’s zijn de grootste van de mensapen. Hoewel ze meer dan tien keer zo sterk zijn als mensen, delen ze 98,3% van hun DNA met ons—wat de gorilla, na chimpansees en bonobo’s, onze naaste verwant maakt.
Er zijn maar twee soorten gorilla’s in de wereld: oostelijke en westelijke. Ze wonen verrassend dicht bij elkaar—slechts 900 kilometer bos scheidt hen van elkaar. Beide soorten zijn opgedeeld in twee ondersoorten: de oostelijke laaglandgorilla en de oostelijke berggorilla, en de westelijke laaglandgorilla en de Cross Rivergorilla.
Gorilla’s zijn sociale dieren die in familiegroepen leven, ook wel troepen genoemd. Een troep bestaat gemiddeld uit vijf tot tien gorilla’s, maar sommige groepen tellen meer dan vijftig leden. De troepen zijn polygamisch: één volwassen mannetje, de zogenaamde zilverrug, leidt de groep en paart met de vrouwtjes. De jongen blijven bij de troep totdat ze volwassen zijn. Daarna verlaten alle mannetjes en zo’n 60% van de vrouwtjes de groep om inteelt te voorkomen.
Gorilla’s planten zich op een vergelijkbare manier voort als mensen: het vrouwtje is een paar dagen per maand vruchtbaar, draagt haar jong ongeveer acht tot negen maanden, baart meestal één jong tegelijk, en zorgt daar vervolgens meerdere jaren voor voordat ze opnieuw zwanger wordt. Gemiddeld krijgen vrouwtjes maar eens in de vier tot zes jaar een jong, wat het voor gorillapopulaties erg moeilijk maakt om te herstellen na een daling in aantallen.
Een andere overeenkomst tussen gorilla’s en mensen is hun emotionele beleving. Net als wij tonen gorilla’s een scala aan emoties—van lachen tijdens het spelen tot rouwen om een overleden groepslid. Gorilla’s communiceren met een breed scala aan geluiden, zoals grommen, blaffen, piepen, jammeren en giechelen, maar ook met roepen, brullen en gillen.
Gorilla’s zijn ook bijzonder intelligente wezens. Ze zijn waargenomen terwijl ze verschillende hulpmiddelen gebruiken—zoals stokken om de diepte van rivieren te meten en twijgjes om voedsel op te scheppen. Daarnaast maken ze zelfs ladders van bamboe om hun jongen te helpen in bomen te klimmen.
Door hun manier van voedsel zoeken spelen gorilla’s een cruciale rol in het gezond houden van bossen. Terwijl ze planten en vruchten eten en zich vervolgens verplaatsen, verspreiden ze zaden via hun uitwerpselen, wat de groei van nieuwe vegetatie bevordert. Hun enorme kracht komt ook van pas: ze trekken bijvoorbeeld bananenbomen uit elkaar om bij voedsel te komen. Dat gedrag helpt niet alleen henzelf, maar ook andere diersoorten die zo makkelijker voedsel en schuilplekken vinden. Bovendien laat het meer zonlicht door, wat bijdraagt aan een gezonde bosstructuur.
Wat is de wetenschappelijke naam van een gorilla?
De wetenschappelijke naam van de oostelijke gorilla is Gorilla beringei, en die van de westelijke gorilla is Gorilla gorilla.
De naam “gorilla” komt uit een verslag van de Carthaagse zeevaarder Hanno, die bijna 2.500 jaar geleden langs de westkust van Afrika voer. Volgens dat verslag ontmoette hij tijdens zijn reis primaten, en zijn tolken vertaalden de lokale naam naar het Oudgrieks als gorillai.
In het Engels zou je dat vrij kunnen vertalen als “harig persoon.” Of het verhaal waar is, blijft onzeker, maar het was bekend bij de Amerikaanse natuuronderzoeker Thomas S. Savage toen hij de soort in de jaren 1840 voor het eerst wetenschappelijk beschreef. Daarom koos hij de naam “gorilla.”
Is de gorilla een bedreigde diersoort?
Helaas worden zowel de oostelijke als de westelijke gorilla door de IUCN geclassificeerd als kritiek bedreigd. Het aantal volwassen oostelijke gorilla’s is zelfs gedaald tot slechts 2.600 individuen.
Beide soorten worden geconfronteerd met vergelijkbare bedreigingen, waaronder menselijke activiteiten zoals landbouw, mijnbouw, infrastructuur en stroperij. Ook invasieve ziektes en het verlies van leefgebied spelen een grote rol in de achteruitgang van hun populaties.
Waar leven gorilla's?
De twee soorten gorilla’s leven aan tegenovergestelde kanten van de Republiek Congo, gescheiden door het bosgebied van het Congobekken. Oostelijke gorilla’s komen voor in Rwanda, Oeganda en de Democratische Republiek Congo. Westelijke gorilla’s leven in Angola, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek, de Democratische Republiek Congo, Equatoriaal-Guinea, Gabon en Nigeria.
Beide soorten leven in bossen en bouwen elke nacht een nest om in te slapen—meestal op de grond, maar soms ook in bomen. De bergondersoorten leven op grotere hoogtes, meestal boven de 1.400 meter, in gemengde bossen, bamboebossen en subalpiene graslanden. Gorilla’s zijn niet territoriaal, en verschillende familiegroepen leven vaak in overlappende gebieden.
Bedreigingen
De grootste bedreigingen voor gorilla’s zijn verlies van leefgebied, jacht op bushmeat en ziektes via de handel. Hun trage voortplanting maakt herstel van populaties lastig.
Verlies van leefgebied
Landbouwactiviteiten in Centraal-Afrika, samen met illegale mijnbouw en oliepalmplantages, zorgen voor verwoesting en versnippering van gorillaleefgebieden. Berggorilla’s worden steeds verder de hoogte in gedwongen doordat mensen lagergelegen gebieden bezetten. Deze trend zal waarschijnlijk aanhouden, want 73,8% van het leefgebied van westelijke gorilla’s wordt als geschikt beschouwd voor oliepalmplantages en kan in de toekomst worden ontgonnen.
Jacht voor bushmeat
Bushmeat verwijst meestal naar wilde dieren uit het bos in Afrika die worden bejaagd voor menselijke consumptie. Apenvlees en ander bushmeat worden in stedelijke gebieden van Afrika vaak gezien als statussymbolen, en de vraag ernaar vormt een van de meest dringende bedreigingen voor gorilla’s. Zelfs als jagers niet specifiek op gorilla’s mikken, kunnen de dieren verstrikt raken in vallen die voor andere soorten zijn gezet en sterven door verwondingen of verhongering.
Het huidige jachtniveau op gorilla’s is niet houdbaar—als dit tempo aanhoudt, zullen er sneller gorilla’s sterven dan er geboren worden, wat kan leiden tot uitsterven. Prognoses wijzen erop dat dit al binnen vijf tot vijftien jaar kan gebeuren.
Ziektes
Een ernstig en tragisch neveneffect van de jachthandel is de overdracht van ziektes. Omdat gorilla’s genetisch sterk op mensen lijken, zijn ze vatbaar voor veel van dezelfde ziekten—maar zonder immuniteit of toegang tot medicijnen. Het ebolavirus is de afgelopen jaren de belangrijkste dodelijke ziekte onder gorilla’s geweest. In 2002 leidde een uitbraak tot de dood van acht gorillagroepen die onderzoekers sinds 1994 volgden en bestudeerden.
Andere menselijke ziektes die mensapen kunnen infecteren zijn onder meer hepatitis A, het poliovirus, lintworm en tuberculosebacteriën—allemaal ziekten die tot wel zes maanden in de bodem kunnen overleven.
Meest gestelde vragen
Wat eten gorilla's?
Gorilla’s zijn voornamelijk vegetariërs, en hun exacte dieet hangt af van het gebied waarin ze leven en het seizoen. Zo leven berggorilla’s in bamboebossen en eten ze tijdens het seizoen van jonge bamboescheuten bijna uitsluitend daarvan.
Sommige ondersoorten, zoals de westelijke laaglandgorilla, berggorilla en Cross River-gorilla, eten ook ongewervelde dieren zoals mieren, slakken, larven, termieten en rupsen.
Voedingsmiddelen die alle gorilla’s het hele jaar door eten zijn onder andere bladeren, vruchten, stengels, wortels, ranken, kruiden, boomschors en gras. Een volwassen mannetje kan meer dan 18 kilo voedsel per dag eten—iets wat het grootste deel van zijn wakkere uren in beslag neemt. Door het hoge vochtgehalte van hun voeding hoeven gorilla’s zelden te drinken.
Hoe sterk is een gorilla?
Zilverrugmannetjes zijn ongeveer twee keer zo groot en zwaar als vrouwtjes, en meer dan tien keer zo sterk als mensen. Ze kunnen bananenbomen omver trekken en ijzeren staven buigen.
Hoe oud wordt een gorilla?
In het wild worden gorilla’s gemiddeld zo’n 35 jaar oud, maar ze kunnen wel 50 jaar oud worden.
Hoeveel weegt een gorilla?
Volwassen mannetjes kunnen tot 200 kilogram wegen en een lengte van 182 centimeter bereiken. Vrouwtjes wegen ongeveer 90 kilogram en worden zo’n 150 centimeter lang.
Kan een gorilla zwemmen?
Gorilla’s kunnen van nature niet zwemmen en mijden vaak grote wateroppervlakken. Soms gebruiken ze stokken om de diepte van rivieren te meten, zodat ze veilig kunnen oversteken. Worden ze overvallen door een plotselinge regenbui, dan blijven ze meestal stil zitten tot het voorbij is of zoeken ze beschutting in een nabijgelegen grot.
Waarom slaan gorilla's op hun borst?
Hoewel er nog weinig bekend is over dit beroemde gedrag, wijzen recente studies erop dat het bedoeld is om potentiële rivalen af te schrikken. Omdat gorilla’s niet territoriaal zijn, leven troepen vaak dicht bij elkaar, en zilverruggen kunnen de dominantie van een andere leider uitdagen.
Na meer dan 3.000 uur aan observaties en geluidsopnames concludeerde een studie onder leiding van Edward Wright dat de grootste gorilla’s de laagste frequenties produceren bij het op de borst slaan. Dit zou erop kunnen wijzen dat dit gedrag wordt gebruikt om hun grootte aan andere mannetjes te laten blijken en hen te waarschuwen nog eens goed na te denken voordat ze een confrontatie aangaan.
Hoe snel kan een gorilla rennen?
Gorilla’s rennen met behulp van zowel hun benen als armen en zijn in hun bosrijke leefgebied waargenomen met snelheden tot wel 40 kilometer per uur. Ter vergelijking: een gemiddelde mannelijke hardloper haalt zo’n 13 kilometer per uur, terwijl het wereldrecord van Usain Bolt op 44,7 kilometer per uur ligt.
Hoe nauw zijn gorilla’s en mensen aan elkaar verwant?
Gorilla’s zijn niet zo nauw verwant aan mensen als chimpansees of bonobo’s, maar men denkt dat we een gemeenschappelijke voorouder delen die zo’n 10 miljoen jaar geleden leefde. Tegenwoordig delen gorilla’s 98,3% van hun DNA met mensen, terwijl mensen 98,8% delen met chimpansees en 98,7% met bonobo’s.
Hoeveel gorilla's zijn er nog op de wereld?
Beide gorillasoorten staan op de rode lijst van de IUCN als kritiek bedreigd, wat betekent dat hun populaties momenteel afnemen. Volgens de organisatie zijn er nog ongeveer 2.600 volwassen oostelijke gorilla’s, met een totale populatie van minder dan 5.000. Het aantal westelijke gorilla’s wordt geschat op zo’n 100.000.
Hoe kun jij helpen?
Gorilla’s worden met uitsterven bedreigd door toenemende gevaren zoals verlies van leefgebied, conflicten met mensen en de verspreiding van besmettelijke ziektes.