Nijlpaard
Het nijlpaard is een zoogdier dat voorkomt in het hart van de waterrijke gebieden in Afrika. Nijlpaarden zijn semi-aquatische dieren, wat betekent dat ze zowel op het land als in het water leven. Ze leven in en rond meren, rivieren en graslandmoerassen. Er zijn twee soorten nijlpaarden: het nijlpaard (Hippopotamus amphibius) en het dwergnijlpaard (Choeropsis liberiensis).
Nijlpaarden moeten hun huid het grootste deel van de dag nat houden met modder of water om gehydrateerd te blijven. Ze hebben geen zweetklieren, maar scheiden wel een rode substantie af die bloedzweet wordt genoemd. Dit helpt hun roodbruine, dikke – maar gevoelige – huid te beschermen tegen verbranding door de zon en houdt de huid gehydrateerd.
Ondanks dat nijlpaarden hun tijd meestal in het water moeten doorbrengen, kunnen ze niet zwemmen. In plaats daarvan rennen of lopen ze over rivierbeddingen. Als ze aan het ‘raften’ zijn (onder water een dutje doen), houdt een onbewuste reflex ze dicht bij het wateroppervlak.
Grote, krachtige dieren
Deze ongelooflijke wezens worden beschouwd als het op één na grootste landzoogdier; alleen olifanten zijn groter. Een gemiddeld mannelijk nijlpaard weegt ongeveer 3.200 kilo; vrouwtjes wegen ongeveer 30% minder. Nijlpaarden zijn meestal 3,5 meter lang en 1,5 meter hoog.
Nijlpaarden hebben lompe, tonvormige lichamen, korte en stevige poten, grote hoofden en enorm krachtige kaken. Hun kaken kunnen zich tot 180 graden ver openen, en ze kunnen met drie keer zoveel kracht bijten als een leeuw. Nijlpaarden zijn gewapend met indrukwekkende, scherpe tanden die wel 50 centimeter lang kunnen worden, en worden gebruikt voor eten en verdediging.
Het ‘gewone’ nijlpaard heeft vier tenen met zwemvliezen die zijn aangepast aan het gebruik op zowel het land als in het water. Het dwergnijlpaard heeft minder zwemvliezen en iets langere poten. De ogen en neusgaten van nijlpaarden zitten boven op hun kop, waardoor ze meestal onder water kunnen blijven tijdens het ademen en terwijl ze hun omgeving in de gaten houden. Hoewel nijlpaarden niet onder water kunnen ademen, kunnen ze hun adem wel vijf minuten inhouden.
Belangrijke diersoort
Nijlpaarden hebben een sterke sociale band en leven meestal in groepen (kuddes) van 40 tot 200 nijlpaarden. Het zijn territoriale dieren die hun mest gebruiken om hun territorium af te bakenen. Mannelijke nijlpaarden staan erom bekend dat ze hun mest rondstrooien om hun dominantie te laten gelden. Hun mest is heel belangrijk voor hun ecosystemen in het water, omdat het vitale voedingsstoffen van het land naar het water overbrengt. Dit zorgt dat insecten, planten en andere micro-organismen kunnen gedijen.
Het nijlpaard speelt ook op andere manieren een cruciale rol in het ecosysteem waarin hij leeft. De herbivoren grazen namelijk op vegetatie rond wetlands en helpen zo te voorkomen dat de planten overwoekeren. Die kunnen anders waterbronnen doen verstoppen, de natuurlijke waterstroom verstoren en de biodiversiteit van waterecosystemen bedreigen.
Gezonde wetlands fungeren als effectieve koolstofputten (opslaglocaties voor koolstof) en verwijderen overtollige koolstof uit de atmosfeer. Door het evenwicht van deze delicate ecosystemen te bewaren, helpen nijlpaarden de gevolgen van klimaatverandering te beperken.
Nijlpaarden worden geconfronteerd met verschillende bedreigingen voor hun voortbestaan als soort. Wereldwijde inspanningen voor hun bescherming zijn cruciaal voor het welzijn van de soort en de ecosystemen waarin ze leven.
Wat is de wetenschappelijke naam van het nijlpaard?
De wetenschappelijke naam voor de soort nijlpaard is Hippopotamus amphibius. Hippopotamus is afgeleid van de Griekse woorden voor paard (hippo) en rivier (potamos). In het Nederlands wordt verwezen naar de Nijl, een rivier waar van oorsprong veel nijlpaarden voorkwamen.
De familie nijlpaarden heet Hippopotamidae. Het geslacht is Hippopotamus.
Zijn nijlpaarden bedreigd?
Hippopotamus amphibius staat sinds 2006 op de Rode Lijst van IUCN als kwetsbaar, wat betekent dat de soort geen bedreigde status heeft. Hun populatie is momenteel stabiel en neemt niet toe of af.
Het dwergnijlpaard staat op de Rode Lijst als bedreigd, ook sinds 2006. De populatie dwergnijlpaarden neemt af. Momenteel zijn er minder dan 2.500 volwassen individuen.
Waar leven nijlpaarden?
‘Gewone’ nijlpaarden komen voor in Afrika ten zuiden van de Sahara. Ze leven in waterwegen zoals rivieren, meren, moerassen en riviermondingen. Deze semi-aquatische zoogdieren komen voor in verschillende Afrikaanse landen; er zijn populaties in zowel Oost- als West-Afrika.
In tegenstelling tot hun grotere familieleden, komen dwergnijlpaarden voor in de tropische regenwouden en moerassen van vier West-Afrikaanse landen: Ivoorkust, Guinee, Liberia en Sierra Leone. Hun iets kleinere lichamen hebben zich aangepast zodat ze makkelijk door de vegetatie in regenwouden kunnen bewegen.
Bedreigingen
Nijlpaarden worden geconfronteerd met verschillende bedreigingen die hun bestaan in gevaar brengen. Zowel vanuit het water als op de savannes en in de regenwouden worden nijlpaarden geconfronteerd met de gevolgen van menselijke ontwikkelingen binnen natuurlijke ecosystemen. Hieronder vallen stroperij, verlies van leefgebied en mens-dier-conflicten.
Nijlpaarden hebben een laag geboortecijfer: ze krijgen vaak maar één nakomeling per twee jaar. Dit lage geboortecijfer betekent dat er meer moet worden gedaan om de bedreigingen te verminderen, zodat de soort kan overleven.
Stroperij
Stroperij wordt gedreven door de vraag naar ivoor (waaruit nijlpaardtanden bestaan) en vlees. Het vormt een grote bedreiging voor nijlpaardenpopulaties. Hoewel de ivoorhandel vaak wordt geassocieerd met olifanten, kunnen de hoektanden van nijlpaarden wel 50 centimeter lang worden, waardoor ze een zeer gewilde bron van ivoor zijn.
Net als slagtanden van olifanten, worden nijlpaardtanden gebruikt voor decoratieve doeleinden. Nu de handel in olifantenivoor steeds meer aan banden wordt gelegd, gaan meer stropers over op nijlpaardtanden als vervanging, omdat die vaak goedkoper en makkelijker te bemachtigen zijn.
Helaas kunnen lichaamsdelen van nijlpaarden nog steeds worden verhandeld onder de Convention on International Trade in Endangered Species (CITES). Tussen 1975 en 2017 werd 770.000 kilo nijlpaardtanden legaal verhandeld. Bij die aantallen wordt de illegale handel niet meegeteld.
Niet alleen ivoor, maar ook nijlpaardvlees is gewild. Het vlees zou een vermeende voedingswaarde en culturele betekenis hebben. De vraag naar nijlpaardvlees is een belangrijke drijfveer achter de illegale jacht en overbejaging van nijlpaarden.
Verlies van leefgebied
Menselijke populaties breiden zich steeds verder uit en dringen daarbij binnen in de natuurlijke leefgebieden van nijlpaarden, wat ertoe leidt dat nijlpaarden steeds meer van hun leefgebied verliezen. De waterwegen die het leefgebied vormen van de nijlpaarden worden vaak verstoord door landbouw, visserij, infrastructuurontwikkeling en verstedelijking. Elke kleine verandering aan deze waterwegen of de vegetatie eromheen kan het delicate evenwicht waar nijlpaarden van afhankelijk zijn voor hun overleving, aanzienlijk beïnvloeden.
Dwergnijlpaarden worden eveneens getroffen door het verlies van leefgebied, in hun geval door ontbossing. Het kappen van bossen voor landbouw en houtkap verwoest hun leefgebied, vermindert hun essentiële voedselvoorziening en vernietigt hun schuilplaatsen.
Conflicten met mensen
Naarmate menselijke populaties zich blijven uitbreiden naar gebieden waar nijlpaarden wonen, dreigen mens-dier-conflicten toe te nemen.
Nijlpaarden staan erom bekend dat ze hun territorium fel beschermen en agressief reageren als mensen hun ruimte betreden. Dit vormt een groot risico voor mensen die zich onbewust in het territorium van nijlpaarden begeven, zowel per boot als over land. Nijlpaarden zijn gevaarlijke tegenstanders in een confrontatie vanwege hun enorme omvang, kracht en vermogen om op land snelheden van 35 kilometer per uur te bereiken.
Sommige menselijke gemeenschappen en leefgebieden van nijlpaarden zijn heel dichtbij elkaar, waardoor nijlpaarden soms op zoek gaan naar voedsel in gebieden die door mensen worden bewoond. Als een nijlpaard op landbouwgrond komt en gewassen eet, kan hij als vergelding worden gedood.
Deze conflicten komen steeds vaker voor naarmate mensen en nijlpaarden dichter bij elkaar in de buurt komen.
Veelgestelde vragen
Hoe wordt een groep nijlpaarden genoemd?
Een groep nijlpaarden wordt een kudde genoemd. In het Engels is het een bloat, pod of herd.
Wat eten nijlpaarden?
Nijlpaarden zijn hoofdzakelijk herbivoren; hun dieet bestaat voornamelijk uit planten.
Meestal verlaten nijlpaarden het water rond zonsondergang om te gaan grazen. Grassen vormen het grootste deel van hun dieet; een nijlpaard eet tot 50 kilo gras per nacht. Gezien hun grootte eten ze een relatief kleine hoeveelheid voedsel: slechts 1 tot 1,5% van hun lichaamsgewicht per dag. Dit komt voornamelijk door hun sedentaire (niet-actieve) levensstijl.
Soms trekken nijlpaarden kilometers ver op zoek naar voedsel. Ze luisteren naar het geluid van vallend fruit en speuren met hun neus naar meer voedsel. Nijlpaarden eten ook waterplanten, die ze met hun lippen en kaken uit de rivierbedding rukken.
Waarom zijn nijlpaarden zo agressief?
Nijlpaarden staan bekend om hun agressieve en gevaarlijke gedrag. Bij een confrontatie met een nijlpaard heeft een mens 86,7% kans op overlijden. Door hun grote omvang en gewicht zijn nijlpaarden minder snel dan andere dieren. Ze vallen daarom vaak terug op agressie als primaire verdedigingstactiek. Hun uitzonderlijk sterke tanden en kaken kunnen dodelijke wapens zijn.
Nijlpaarden zijn zeer territoriale dieren, die hun leefgebied verdedigen tegen indringers. Nijlpaarden zijn ook beschermend over hun jongen. Moeders komen vaak in actie om hun kinderen te beschermen tegen mogelijke roofdieren.
Er bestaan sociale hiërarchieën binnen groepen nijlpaarden, vooral onder de mannetjes. Mannetjes vechten vaak voor dominantie, vooral tijdens het paarseizoen, wanneer ze strijden voor de vrouwtjesnijlpaarden.
Zijn er dieren die nijlpaarden eten?
Volwassen nijlpaarden hebben weinig te vrezen van roofdieren vanwege hun grote omvang en agressieve aard. Er zijn echter nog steeds dieren die proberen op nijlpaarden te jagen.
Leeuwen vallen soms jonge of verzwakte nijlpaarden aan, vooral als ze van hun kudde zijn gescheiden. Krokodillen vormen ook een bedreiging als ze zich in dezelfde wateren bevinden als nijlpaarden. Er zijn gevallen van hyena’s die karkassen van nijlpaarden opeten of misbruik maken van verzwakte nijlpaarden.
Hoeveel wegen nijlpaarden?
Mannelijke nijlpaarden wegen rond de 3.200 kilo, en vrouwtjes rond de 2.240 kilo.
Waar leven nijlpaarden?
Nijlpaarden komen voor in Afrika ten zuiden van de Sahara. ‘Gewone’ nijlpaarden leven in en rond wateren zoals rivieren, meren en mangroven. Dwergnijlpaarden komen voornamelijk voor in de tropische regenwouden en moerassen van een paar landen in West-Afrika: Ivoorkust, Guinee, Liberia en Sierra Leone.
Kunnen nijlpaarden zwemmen?
Nee, nijlpaarden kunnen niet zwemmen, ondanks dat ze hun tijd het meest onder water doorbrengen. In tegenstelling tot de meeste zoogdieren is hun lichaam zo stevig dat ze niet eens kunnen drijven. Om in het water te bewegen, rennen of lopen nijlpaarden over rivierbeddingen.
De dieren kunnen hun adem wel vijf minuten inhouden onder water.
Hoe snel zijn nijlpaarden?
Nijlpaarden kunnen op het land snelheden van 35 kilometer per uur halen, maar ze kunnen geen lange afstanden rennen.
Hoe lang leven nijlpaarden?
In het wild kan een nijlpaard 40 jaar oud worden. In gevangenschap kunnen ze tot 61 jaar oud worden.
Welke kleur is een nijlpaard?
Nijlpaarden hebben een grijsbruine huid met enkele roze vlekken.
Hoe hard kan een nijlpaard bijten?
Nijlpaarden hebben een bijtkracht van 8.130 Newton of 1.800 pond. Dat is krachtiger dan de beten van stierhaaien, gorilla's, ijsberen en jaguars. De bijtkracht van een mens is ongeveer 162 pond per vierkante centimeter.
Wat moet je doen als je een nijlpaard tegenkomt?
Het is erg gevaarlijk om een nijlpaard tegen te komen. Mocht je een nijlpaard zien, dan moet je hem veel ruimte geven. Nijlpaarden zijn van nature niet agressief tegen mensen, maar wel als ze zich bedreigd voelen of als je in hun territorium komt. Zorg dat je niet tussen een nijlpaard en zijn voedsel- of waterbron komt.
Schreeuwen of harde geluiden maken zal een nijlpaard niet snel afschrikken. Je kunt je het beste verschuilen achter of in een boom.
Ons werk
IFAW ondersteunt lokale gemeenschapsleden bij het verzamelen en rapporteren van informatie over stroperij in beschermde gebieden. Deze vrijwilligers zijn zeer begaan met het behoud van het lokale wildlife. Ze werken nauw samen met inlichtingendiensten om stroperij en smokkel van wilde dieren te voorkomen. Sommigen zijn zelfs voormalige stropers die zich hebben gerealiseerd dat de voordelen van het beschermen van dieren zwaarder wegen dan de voordelen van het doden ervan.
De vrijwilligers zijn getraind met de vaardigheden en materialen die nodig zijn om hun lokale ecosystemen te beschermen. Met hun hulp kunnen we ervoor zorgen dat vallen onmiddellijk worden verwijderd als ze worden ontdekt.
Tussen augustus en oktober 2022 werden dankzij het werk van onze vrijwilligers dertien vermoedelijke stropers gearresteerd. Ze waren in het bezit van twee vuurwapens en een ton aan nijlpaardvlees.
IFAW heeft zich ook ingezet voor de bescherming van nijlpaarden in amendementen bij de Ivory Act van 2018. Deze amendementen verboden het importeren van ivoor van nijlpaardtanden naar het Verenigd Koninkrijk.
Hoe kun je helpen?
Nijlpaarden worden bedreigd door stroperij, verlies van leefgebied en conflicten met mensen. IFAW werkt aan het tegengaan van deze problemen. Help ons dit mogelijk te maken.