Stierhaai
Stierhaaien komen voor in ondiepe, warmere kustwateren over de hele wereld, vaak op plekken waar mensen graag zwemmen. Ze zijn sterk territoriaal, vooral tijdens het broedseizoen. Hoewel mensen niet tot het gewone dieet van een stierhaai behoren, staan ze bekend als agressief tegenover mensen en worden ze beschouwd als een van de gevaarlijkste haaiensoorten ter wereld. Toch zijn haaienaanvallen uiterst zeldzaam, met minder dan 20 dodelijke slachtoffers per jaar wereldwijd.
Stierhaaien hebben een uniek vermogen om zowel in zoet- als zoutwater te overleven. Daardoor duiken ze soms op in rivieren en kunnen ze grote afstanden stroomopwaarts afleggen. Als een van de weinige haaiensoorten die in zoetwater leven, hebben ze de bijnaam ‘rivierhaaien’ gekregen.
Als toppredator in de voedselketen zijn stierhaaien opportunistische eters, wat betekent dat ze een breed scala aan prooien eten. Hun dieet bestaat meestal uit vissen, roggen, zeeschildpadden, vogels, dolfijnen en zelfs andere haaien. Vaak geven ze hun prooi eerst een kopstoot voordat ze toeslaan. Stierhaaien hebben krachtige kaken, waarmee ze een enorme bijtkracht kunnen uitoefenen – handig bij het vangen van lastige prooien. Hun gespierde en stevige lichaam geeft ze bovendien een voorsprong in snelheid en kracht bij de jacht.
Vrouwelijke stierhaaien worden meestal groter dan mannetjes en kunnen tot 4 meter lang worden en zo’n 315 kilo wegen. Mannetjes bereiken doorgaans een lengte van ongeveer 3,6 meter. Stierhaaien zijn te herkennen aan hun korte, platte snuiten, brede koppen en puntige neuzen. Ze zijn goed gecamoufleerd: hun grijze tot lichtbruine rug en witte buik helpen hen om op te gaan in hun omgeving onder water.
Net als mensen planten stierhaaien zich voort via viviparie: een proces waarbij het embryo zich ontwikkelt in het lichaam van de moeder, met een levende geboorte als resultaat. Mannelijke stierhaaien worden geslachtsrijp op een leeftijd van 9 tot 10 jaar, terwijl vrouwtjes rond hun tiende levensjaar geslachtsrijp zijn. De draagtijd van een stierhaai duurt ongeveer 10 tot 11 maanden, waarna er 1 tot 13 jongen worden geboren, meestal staart-eerst. De geboorte vindt meestal plaats in de lente of zomer. Een pasgeboren haaitje is gemiddeld net iets korter dan een meter. Stierhaaien worden doorgaans 12 tot 16 jaar oud, al zijn er gevallen bekend van haaien die in gevangenschap wel 30 jaar hebben geleefd.
Als toppredators zijn stierhaaien belangrijk voor het evenwicht in de zee. Ze houden prooidieren in toom, wat overbegrazing van zeegras en schade aan koraalriffen voorkomt. Zo blijven deze kwetsbare leefgebieden gezond – niet alleen in de oceaan, maar ook in rivieren en estuaria waar stierhaaien soms voorkomen. Gezonde zee-ecosystemen helpen bij het opslaan van kooldioxide, een broeikasgas dat bijdraagt aan klimaatverandering. Stierhaaien leveren dus een indirecte, maar waardevolle bijdrage aan het tegengaan van de opwarming van de aarde.
Ondanks hun belangrijke rol in het evenwicht van onze planeet, worden stierhaaien helaas bedreigd. Visserij, verlies van leefgebied en klimaatverandering brengen hun voortbestaan in gevaar. Beschermingsmaatregelen zijn hard nodig om deze toppredators en de ecosystemen waarin ze leven te behouden.
Het is belangrijk om de cruciale rol van stierhaaien in onze wereld te erkennen. Laten we deze fascinerende soort beter leren kennen met een paar interessante weetjes.
Wat is de wetenschappelijke naam van een stierhaai?
De wetenschappelijke naam van een stierhaai is Carcharhinus leucas. Carcharhinus betekent ‘scherpneuzig’. Hoewel dit voor de meeste haaien in dit geslacht geldt, hebben stierhaaien juist een rondere, stevigere neus. Leucas betekent ‘wit’ en verwijst naar de witte onderzijde van de stierhaai.
Stierhaaien worden ook wel ‘rivierhaaien’ genoemd, omdat ze in zoetwater kunnen leven en zich daar zelfs kunnen voortplanten.
Zijn stierhaaien een bedreigde diersoort?
Volgens de Rode Lijst van de IUCN worden stierhaaien sinds 2020 geclassificeerd als kwetsbaar, en hun aantal neemt af. Voor 2020 werden ze beschouwd als bijna bedreigd.
Waar leven stierhaaien?
Stierhaaien worden vaak gezien in tropische kustgebieden over de hele wereld, vooral in ondiepe wateren langs de kust. In de VS komen ze voor langs de oostkust en in de Golf van Mexico. Ze leven vooral in baaien, riviermondingen en kustlagunes. Dankzij hun unieke vermogen om zowel zout- als zoetwater te verdragen, voelen ze zich thuis in gebieden waar het zoutgehalte in het water kan wisselen. Hoewel ze meestal in de oceaan leven, staan stierhaaien erom bekend dat ze grote afstanden stroomopwaarts zwemmen. Zo zijn ze aangetroffen tot wel 3.800 kilometer diep in de Amazone en leeft er zelfs een semi-permanente populatie in het Nicaragua-meer.
Bedreigingen
Stierhaaien worden geconfronteerd met allerlei bedreigingen die hun populaties in gevaar brengen. Daardoor komt ook de gezondheid van de ecosystemen waarin ze leven onder druk te staan. De belangrijkste risico’s zijn visserij, aantasting van hun leefgebied, klimaatverandering en kustbeschermingsprogramma’s.
Visserij
Helaas worden stierhaaien vaak per ongeluk gevangen als bijvangst bij verschillende vismethoden, zoals kieuwnetten, langelijnen en bodemsleepnetten.
Daarnaast worden ze ook doelbewust gevangen voor hun vlees, olie, huid en vinnen, die in sommige markten veel waard zijn. Overbevissing kan het tempo van hun achteruitgang versnellen en zo het evenwicht in zowel hun zee- als zoetwaterhabitats verstoren.
Aantasting van leefgebied
Aantasting van het leefgebied is een grote bedreiging voor het voortbestaan van de stierhaai, vooral in kustgebieden. Door hun leefgebied dicht bij de mens, krijgen ze te maken met vervuiling, havenuitbreiding, kustbebouwing en verstoring van riviermondingen. Natuurlijke kraamkamers zoals mangroves en lagunes verdwijnen steeds vaker. Dat maakt het lastiger voor stierhaaien om voedsel te vinden en zich voort te planten.
Klimaatverandering
Klimaatverandering vormt ook een bedreiging voor het voortbestaan van stierhaaien. Stijgende zeetemperaturen, verzuring van de oceaan en veranderende zeestromingen verstoren de verspreiding en beschikbaarheid van prooidieren. Daardoor wordt het voor stierhaaien steeds moeilijker om voldoende voedsel te vinden.
Kustbeschermingsprogramma’s
Kustbeschermingsprogramma’s zijn vaak bedoeld om het risico op haaienaanvallen te verkleinen. Helaas brengen de gebruikte methoden, zoals haaiennetten en gerichte afschotprogramma’s, onbedoeld schade toe aan stierhaai-populaties in hun eigen leefgebied. Zo kunnen haaiennetten deze ecologisch belangrijke soort vangen en doden. Dit is vooral een probleem in Zuid-Afrika, Réunion en Australië.
Door in gebieden met veel bijvangst over te stappen op alternatieve strategieën die de migratie van haaien in goede banen leiden, kunnen onnodige sterfgevallen worden voorkomen.
Meest gestelde vragen
Vallen stierhaaien mensen aan?
Ja, stierhaaien staan erom bekend dat ze soms mensen aanvallen en worden beschouwd als een van de gevaarlijkste haaiensoorten. Ze leven vaak in kustwateren en rivieren, waar de kans op contact met mensen groter is. Omdat ze agressief en territoriaal kunnen zijn, is het verstandig om stierhaaien te vermijden.
Toch valt het aantal aanvallen mee: sinds 2000 zijn er in de Verenigde Staten slechts 27 niet-uitgelokte aanvallen van stierhaaien op mensen gemeld, waarvan slechts één met dodelijke afloop. De meeste ontmoetingen tussen mensen en stierhaaien leiden dus niet tot een aanval.
Zijn stierhaaien groter dan witte haaien?
Nee, witte haaien worden over het algemeen groter dan stierhaaien. Witte haaien kunnen tot wel 6 meter lang worden, terwijl stierhaaien meestal rond de 4 meter blijven. Omdat stierhaaien gespierder en steviger gebouwd zijn dan witte haaien, kunnen ze er soms wel groter uitzien dan ze werkelijk zijn.
Hoe oud worden stierhaaien?
Stierhaaien kunnen in het wild tot zo’n 16 jaar oud worden. In gevangenschap is bekend dat ze bijna dubbel zo oud kunnen worden – tot wel 30 jaar.
Komen er stierhaaien voor in de Grote Meren?
Hoewel stierhaaien in zoetwater kunnen overleven, komen ze van nature niet voor in de Grote Meren van Noord-Amerika. Ze worden wel eens gezien in riviermondingen en rivieren, maar in de Grote Meren zelf zijn ze doorgaans niet te vinden. Af en toe duiken er geruchten of meldingen op van stierhaaien in de Grote Meren, maar die zijn meestal niet bevestigd of gebaseerd op op zichzelf staande, twijfelachtige incidenten.
Welk dier jaagt op stierhaaien?
Helaas zijn mensen de grootste vijand van stierhaaien, vooral door visserij, jacht en de aantasting van hun leefgebied als gevolg van menselijke activiteiten. Buiten de mens staan stierhaaien als toppredators bovenaan de voedselketen en hebben ze van nature nauwelijks vijanden.
Toch kunnen ze in bepaalde situaties wel worden aangevallen. Zo is het zeldzaam, maar grotere haaien zoals de witte haai en de tijgerhaai kunnen soms op stierhaaien jagen. In zoetwatergebieden lopen jonge stierhaaien bovendien het risico om ten prooi te vallen aan krokodillen.
Zijn stierhaaien een bedreigde soort?
Hoewel stierhaaien op dit moment niet als bedreigde diersoort worden beschouwd, staan ze wel op de Rode Lijst van de IUCN als kwetsbaar. Hun aantal neemt af, wat betekent dat ze in de toekomst mogelijk wél bedreigd kunnen raken.
Wat eet een stierhaai?
Stierhaaien zijn opportunistische jagers die bovenaan de voedselketen staan. Ze hebben een gevarieerd dieet en eten wat er in hun leefgebied voorhanden is. Veelvoorkomende prooien zijn vissen, roggen, kleinere haaien, zeeschildpadden en vogels. Hoewel het zeldzaam is, is ook waargenomen dat stierhaaien zich voeden met dolfijnen en schaaldieren.
Hoe planten stierhaaien zich voort?
Stierhaaien zijn levendbarend (vivipaar), wat betekent dat de embryo’s zich in het lichaam van de moeder ontwikkelen in plaats van in eieren. De bevruchting vindt intern plaats, en de draagtijd duurt 10 tot 11 maanden. Pasgeboren stierhaaien worden “pups” genoemd en worden staart-eerst geboren in een worp van maximaal 13 jongen. De pups zijn bij de geboorte al goed ontwikkeld en kunnen kort daarna zelfstandig zwemmen en zelfs jagen.
Hoeveel rijen tanden hebben stierhaaien?
Net als veel andere haaien hebben stierhaaien meerdere rijen tanden. Meestal hebben ze 12 tot 13 rijen anteroposterieure tanden in elke helft van de kaak, al komen er ook exemplaren voor met 14 rijen.
Ons werk
IFAW zet zich in voor het behoud van haaiensoorten die betrokken zijn bij internationale handel, zoals de requiemhaaien (waaronder de stierhaai). We werken nauw samen met de lidstaten van het Verdrag inzake de Internationale Handel in Bedreigde Uitheemse Dieren en Planten (CITES) om handelsbeperkingen op te stellen voor bedreigde haaiensoorten.
Op verzoek van overheden ondersteunen we bij het waarborgen dat de handel in haaienproducten voldoet aan de wettelijke en duurzame criteria die zijn vastgelegd in Bijlage II van het verdrag.
Soorten die onder CITES vallen, profiteren van streng toezicht, regelgeving en de handhaving van duurzame vangst- en handelslimieten door overheden wereldwijd. Dit omvat ook de opsporing en inbeslagname van illegale zendingen van haaienproducten.
Als onderdeel van deze inspanningen biedt IFAW trainingen aan op het gebied van soortherkenning en wetshandhaving, en ontwikkelen we technische hulpmiddelen. Deze middelen helpen overheden bij het uitvoeren van de CITES-verplichtingen voor haaien en roggen binnen hun eigen landsgrenzen.
Wij geloven dat deze CITES-lijstingen kunnen fungeren als een wereldwijd kader voor het vaststellen van duurzame handelslimieten voor haaiensoorten, met als doel het sterk terugdringen van sterfte onder haaien en het voorkomen van uitsterving.
Hoe jij kunt bijdragen
Stierhaaien worden bedreigd door visserij, aantasting van hun leefgebied, klimaatverandering en kustbeschermingsprogramma’s. IFAW zet zich in om deze dieren te beschermen en deze problemen aan te pakken.
