Welke dieren worden het meest getroffen door klimaatverandering?

Op dit moment worden maar liefst één miljoen dier- en plantensoorten met uitsterven bedreigd, aldus het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES). In hoeverre is klimaatverandering hier schuldig aan? Zeker 10.967 soorten die op de Rode Lijst van IUCN staan, worden door klimaatverandering getroffen. De verwachting is dat als de aarde in 2100 met 2°C opwarmt, 18% van alle soorten op het land groot risico loopt om uit te sterven. Dit percentage ligt nog hoger voor dieren die gevoeliger zijn voor klimaatveranderingen: meer dan 30% van bestuivende insecten en salamanders dreigen voorgoed te verdwijnen. 

Welke dieren worden op dit moment het meest getroffen door klimaatverandering? Onderstaande elf diersoorten hebben het meest te lijden onder de stijgende zeewatertemperatuur, het smeltende ijs en de veranderende weerpatronen als gevolg van klimaatverandering. Sommige van deze dieren zijn zelfs al uitgestorven.

Bramble Cay melomys 

De Bramble Cay-melomys (Melomys rubicola), ook bekend als de Bramble Cay-mozaïekstaartrat, is een knaagdier dat onlangs is uitgestorven als gevolg van klimaatverandering. Dit diertje woog slechts 100 gram en kwam alleen voor op het piepkleine eiland Bramble Cay in het Great Barrier Reef. Zijn leefgebied is door de stijgende zeespiegel verloren gegaan. Naar verluidt is de Bramble Cay-melomys het eerste zoogdier dat aan klimaatverandering ten onder is gegaan.

Gouden pad 

De gouden pad (Incilius periglenes), ook wel rode pad, is een recent uitgestorven paddensoort die oorspronkelijk in Costa Rica voorkwam. De pad had een fel oranje-gele kleur, werd ongeveer 8 centimeter lang en kon in het wild naar schatting zo'n 10 jaar oud worden. Hij groef zich in onder de grond, in een ecosysteem van nevelwouden en dwergbossen. 

Gouden padden waren afhankelijk van de juiste hoeveelheid regen om zich voort te kunnen planten. Als het te hard regende, kwamen de larven op de bosbodem terecht, maar ze hadden ook genoeg water nodig om gehydrateerd te blijven. Door de veranderende weerpatronen heeft de gouden pad zich niet meer kunnen voortplanten. 

Koralen

Als groep behoren koralen tot de snelst afnemende soort ter wereld. Het aantal neemt af als gevolg van massale verbleking, ziektes en afsterven door opwarming en verzuring van de oceaan. Er bestaan wereldwijd duizenden koraalsoorten. Deze bouwen mariene ecosystemen waar meer dan een kwart van alle zeedieren leven. 

Chinookzalm  

De chinookzalm of koningszalm (Oncorhynchus tshawytscha) is een beschermde vis. Hij weegt tussen de 20 en 60 kilogram en is daarmee de grootste zalm in de Stille Oceaan. De chinookzalm wordt niet alleen bedreigd door commerciële en recreatieve visserij, aantasting en verlies van leefgebied en obstakels zoals dammen, maar ook door klimaatverandering. De chinookzalm is als bedreigde diersoort opgenomen in de Endangered Species Act (Amerikaanse wet ter bescherming van bedreigde diersoorten). 

De chinookzalm heeft veel te lijden van de stijgende zeewatertemperatuur, een gevolg van klimaatverandering. Het verlies van sneeuw en gletsjers betekent dat het debiet (de volumesnelheid) van zoetwaterstromen in de zomer en herfst afneemt. Hierdoor wordt het voor deze zalmen moeilijk om van zoetwaterstromen, waar ze worden geboren, naar de open zee te trekken, waar ze als volwassen dieren leven. Het warmere zeewater maakt de zalm ook vatbaarder voor roofdieren, parasieten en ziektes. Daarnaast maakt de stijgende zeespiegel – het gevolg van smeltend ijs – laaggelegen riviermondingen minder geschikt als leefgebied voor jonge zalmen. 

Groene zeeschildpad

De groene zeeschildpad (Chelonia mydas) heeft te maken met een scheve verhouding van geslacht, omdat hun geslacht afhankelijk is van de temperatuur van het zand waarin deze schildpadden hun eitjes leggen. Deze temperatuur stijgt, waardoor op sommige broedstranden 99% van de jonge groene zeeschildpadjes uit vrouwtjes bestaat. Dit vormt een ernstige bedreiging voor hun voortplantingsvermogen en hun overleving als soort. 

IJsbeer 

De alom bekende ijsbeer (Ursus maritimus) staat op de lijst van kwetsbare diersoorten van IUCN, omdat het smeltende zee-ijs ervoor zorgt dat hun leefgebied op de Noordpool verdwijnt. IJsberen hebben ijs nodig om te kunnen jagen, slapen, paren en holen te maken om hun jongen groot te brengen. Door klimaatverandering smelt het ijs steeds vroeger in de lente en stolt het steeds later in de herfst. Hierdoor worden ijsberen gedwongen om meer tijd op het land door te brengen, waardoor ze vaker met mensen in contact komen en er een groter risico op mens-dier-conflicten ontstaat. 

Adeliepinguïn  

De Adeliepinguïn (Pygoscelis adeliae) is de meest voorkomende pinguïnsoort en leeft langs de hele kust van Antarctica. Hij wordt bijna met uitsterven bedreigd omdat zijn voornaamste voedselbron uitsterft: krill. Krill bestaat uit kleine schaaldieren die aan de onderkant van ijskappen leven, waar ze schuilen en algen eten. Omdat het Antarctische zee-ijs blijft smelten, daalt de krillpopulatie. Dit betekent dat er steeds minder voedsel beschikbaar is voor Adeliepinguïns en andere soorten die deze diertjes eten, waaronder bepaalde walvissen. 

Hommel

Er zijn meer dan 250 soorten hommels. Ze behoren tot de belangrijkste bestuivende insecten van onze planeet: zonder hen zouden veel van onze groenten, fruit, peulvruchten en andere gewassen niet bestaan. Stijgende temperaturen als gevolg van klimaatverandering dwingen hommelpopulaties verder naar het noorden te trekken, waar het koeler is. Deze temperatuurveranderingen zorgen er ook voor dat voorjaarsbloemen vroeger bloeien dan normaal, waardoor de hommels minder tijd hebben om ze te bestuiven. 

Daarnaast hebben veranderingen in weerpatronen negatieve gevolgen voor veel hommelsoorten. Extreme regenval en droogte verstoren hun zoektocht naar voedsel, en rampen zoals overstromingen en bosbranden vernietigen hun leefgebied. 

Walvissen

Walvissen zijn enkele van de belangrijkste dieren voor de bescherming van het milieu. Ze reguleren de ecosystemen van de oceaan door prooipopulaties onder controle te houden en slaan in hun lichaam grote hoeveelheden CO² op die anders in onze atmosfeer terecht zouden komen. 

Het in leven houden van walvispopulaties is cruciaal om klimaatverandering tegen te gaan. De dieren hebben echter te lijden onder de stijgende zeewatertemperatuur. Walvissen zijn voor hun migratie, voeding en voortplanting namelijk afhankelijk van een specifieke zeewatertemperatuur. Een stijgende temperatuur verstoort deze gewoontes en bedreigt daarmee hun voortbestaan. 

Zo worden bijvoorbeeld ernstig bedreigde noordkapers geconfronteerd met klimaatgerelateerde bedreigingen. Ze hebben te maken met hogere watertemperaturen en veranderende winden en oceaanstromen; hun voedselbronnen zullen waarschijnlijk migreren en schaarser worden in de komende jaren; en hun geboortecijfers dalen omdat vrouwelijke noordkapers verder reizen voor voedsel, en andere bedreigingen moeten trotseren. 

Aziatische olifant 

De Aziatische olifant (Elephas maximus) is de enige olifantensoort die in India en Zuidoost-Azië leeft. Zijn leefgebied wordt aangetast door afnemende regenval en stijgende temperaturen. Overstromingen, die het gevolg zijn van veranderende neerslagpatronen, hebben veel Aziatische olifanten wees gemaakt. Deze bedreigingen belemmeren het voortplantingsvermogen van deze al bedreigde diersoort. 

Haaien

Haaiensoorten kunnen door opwarming en verzuring van de oceaan moeilijk jagen en laten een zorgwekkende embryosterfte zien. Vooral in de Stille Oceaan dwingen stijgende temperaturen haaien om zich jaarlijks gemiddeld 30 kilometer noordwaarts te verplaatsen. Dit verstoort het evenwicht van mariene ecosystemen die afhankelijk zijn van haaien als toproofdieren. 

Wat kun jij doen om te helpen? 

Overal in de wereld worden dieren bedreigd door klimaatverandering. Ze worden geconfronteerd met verlies en aantasting van hun leefgebied, verminderde voedselbronnen en verstoorde voortplantingsgewoontes. Als de aarde blijft opwarmen, zullen steeds meer diersoorten kwetsbaar worden en met uitsterven worden bedreigd. 

IFAW zet zich in om klimaatverandering tegen te gaan en wilde dieren overal ter wereld te redden en te beschermen.