Anderen helpen in tijden van nood – ervaringen vanaf de grens met Oekraïne

Toen het telefoontje kwam of ik bereid was om naar Polen te gaan om het IFAW-team tijdens de Oekraïne-crisis te ondersteunen, hoefde ik geen twee keer na te denken. Het antwoord was ja. Al van jongs af aan had ik dat overweldigende gevoel te willen helpen als ik anderen in nood zag. Dus binnen een paar dagen was ik op weg. Niet zeker van wat ik kon verwachten, maar vastbesloten om te doen wat ik kon. Wat ik tegenkwam waren veel mensen en dieren die wanhopig op zoek waren naar veiligheid en die vonden bij reddingswerkers die klaar stonden om hen te helpen. 

Een blauwe tent, de enige dierenservicepost 

Het rampenresponsteam van IFAW was al twee weken ter plaatse in Polen om samen met de lokale autoriteiten en organisaties vluchtelingen en dieren te helpen die Oekraïne waren ontvlucht. In het weekend dat ik aankwam, nam ons team de enige dierenservicepost (de zogenaamde 'blauwe tent') over bij de Medyka grensovergang tussen Polen en Oekraïne. De tent was aan het begin van de oorlog opgezet door twee Duitse NGO's, de Deutscher Tierschutzbund (DTSchB) en het Bundesverband Gemeinschaft Deutscher Tierrettungsdienste (GTD). Na meer dan een maand 24/7 duizenden mensen en dieren te hebben geholpen, moest hun team terug naar huis om wat broodnodige rust te nemen, en ook om te helpen met de toestroom van dieren in Duitsland. Wij als IFAW waren en zijn erg dankbaar dat we hun geweldige werk konden voortzetten. 

Telkens als we mensen op het voetpad voorbij zagen lopen, keken we of ze dieren bij zich hadden – in een draagzak, een handtas, een doos of in hun jas. Als we er een zagen, benaderden we de eigenaars samen met een vertaler om uit te leggen dat we hulp boden aan dieren. De meeste mensen waren logischerwijs in eerste instantie terughoudend, maar zodra ze begrepen dat we er waren om hun viervoetige vrienden te helpen, lieten ze hun waakzaamheid een beetje varen en stapten ze onze blauwe tent binnen. 

Basis-gezondheidscontrole en dierenbenodigdheden

De dienstdoende dierenarts in de blauwe tent gaf de dieren een snelle gezondheidscheck. Veel dieren kwamen erg gestrest binnen, omdat ze nog nooit buiten waren geweest, laat staan op een dagenlange reis met de auto, trein, bus of te voet. De meeste dieren waren katten en honden, die het koud hadden en hongerig en uitgedroogd waren. Ook hadden ze vaak stijve gewrichten omdat ze voor langere tijd in (geïmproviseerde) transportmiddelen zaten. Ik herinner me een vrouw die de tent binnenkwam met haar kat in een kartonnen doos, waarin ze een gat had geknipt voor het hoofd van de kat en een handvat had gemaakt van rood ducttape, zodat ze de doos kon dragen. We gaven haar een nieuw reismandje, een riem en tuigje, en wat eten om mee te nemen. 

Oekraïners komen terug om te helpen

Tijdens mijn verblijf aan de grensovergang heb ik zoveel geweldige mensen ontmoet. Talloze vluchtelingen die bij de blauwe tent langskwamen, op zoek naar hulp voor hun huisdieren, die ze echt als een deel van hun familie beschouwen. En grote aantallen hulpverleners en vrijwilligers van over de hele wereld, samengekomen door de drang om een helpende hand te bieden. Onder de vrijwilligers met wie we samenwerkten waren drie jonge (18-jarige) vrouwen. Een van hen woonde nog in Oekraïne, in de buurt van Lviv, terwijl de andere twee uit Vinnytsia en Irpin kwamen en hun huizen waren ontvlucht vanwege de oorlog. We leerden hen een beetje kennen toen ze ons hielpen met vertalen, en we stonden versteld van hun veerkracht, energie en medeleven. Er was een speciaal moment toen de tweede vertaalster zich voor het eerst bij het team voegde. Ze zat bij me in de auto als onderdeel van de dagploeg toen we naar de parkeerplaats reden om naar de tent te gaan. Omdat we zagen dat de nachtploeg net vertrok, stopten we om 'hallo' te zeggen en slechts enkele seconden later hoorden we twee kreten van verbazing. De twee jonge vrouwen bleken elkaar onmiddellijk te herkennen, want ze waren met elkaar verbonden via Ukraine Global Scholars, een Oekraïense NGO. Ik kan gerust zeggen dat zij niet de enigen waren die op dat moment tissues nodig hadden. 

Vluchtelingen met hun huisdieren

Een andere moedige en inspirerende vrouw die ik me voor altijd zal herinneren is Alina. Ik ontmoette haar op mijn derde dag in de blauwe tent, toen ze die nacht de grens was overgestoken na een trektocht van vijf lange dagen. Sinds het begin van de oorlog had zij zich met haar moeder, haar drie katten Bucks, Tom en Marysia, en enkele andere mensen in een kelder in Marioepol verstopt. Ik praatte even met haar en zag meteen hoe sterk ze was, maar ook een beetje afstandelijk. Dit kwam duidelijk door de schok van alles wat er in de weken daarvoor gebeurd was. Toen Alina en haar moeder later die dag klaar waren om te vertrekken, liep ik met haar mee naar hun auto, twee van de katten dragend. Voordat ze in de auto stapten, omhelsden Alina en haar moeder me en ik wenste ze het beste voor hun reis. Op de terugweg naar de tent, had ik moeite om te verwerken dat mijn steun hier eindigde, althans voor het moment. Ik hoop dat ze haar volgende bestemming veilig heeft bereikt, en dat ze haar vader snel terugvindt. Lees hier meer over Alina's verhaal. 

Dan was er een hond die Happy heette. Zijn baasje Anna was samen met haar dochtertje en Happy gevlucht uit Kyiv. Toen ze de tent binnenkwamen was Happy flink aan het rillen omdat het buiten koud en regenachtig was, en zijn vacht en pootjes dus nat. Mede-reddingswerker Diana en ik hebben Happy toen afgedroogd, en hem een nieuwe trui en overjas gegeven. Dat had wel even wat voeten in aarde, omdat hij een kleine hond is met een wat dunnere vacht. Veel van de kleertjes waren dus te groot, maar uiteindelijk hebben we een paarse trui gevonden die hem lekker warm hield. Vervolgens kreeg Happy wat eten en drinken, en kon hij in een nieuwe reismand met zijn baasjes weer op weg. 

Een ander gedenkwaardig moment was dat van Dasha, die onze tent binnenkwam omdat ze een nieuw reismandje nodig had voor haar kat Kisia. Terwijl we haar kat hielpen, vertelde ze ons hoe ze gevlucht was uit Kyiv en op weg was naar Portugal. Toen de dierenarts klaar was met het controleren van Kisia's gezondheid, wilde ik de tent uitstappen om de tentflap voor haar open te houden. Maar ik stopte, omdat ik Dasha hoorde vragen of ze iets voor ons kon zingen, als een 'dank je wel'. We zeiden 'natuurlijk, als je dat wilt' en toen begon ze te zingen. Met een heel heldere stem zong ze een paar regels uit het Oekraïense volkslied. Iedereen in de tent viel stil en waardeerde dat moment van schoonheid te midden van een crisis. Zij bedankte ons door dit te doen, maar wij danken haar voor haar gave en haar veerkracht.

Dagelijks binnenkomende evacuatietreinen

IFAW werkt ook samen met de Poolse veterinaire autoriteiten op het treinstation van Przemyśl. We ondersteunen twee Oekraïense dierenartsen, Veronika en Olga, die in 24-uursdiensten naast het Poolse veterinaire team werken in de grenscontrolepost voor dieren in het station. Zowel Veronika als Olga zijn vluchtelingen van de oorlog. Veronika was mede-eigenaar van een dierenkliniek in Charkiv, maar die werd samen met haar huis verwoest. Nadat zij Oekraïne was ontvlucht en een tijdelijk onderkomen had gevonden, vond zij dat zij terug moest komen om haar mede-Oekraïners te helpen. Nu helpt ze de dieren een basisgezondheidscontrole te geven en ondersteunt ze de Poolse dierenartsen bij het inenten, chippen en het regelen van officiële documenten. 

Er vertrekken verschillende keren per dag evacuatietreinen vanaf treinstations in Oekraïne, met vluchtelingen en ook veel huisdieren, met als bestemming het treinstation van Przemyśl. Omdat er geen vaste dienstregeling is, weet het veterinaire team op het station vaak pas kort van tevoren wanneer er een trein binnenkomt. Op een avond, rond 21.00 uur, kreeg ik een sms'je van Veronika, waarin stond dat er zojuist een trein was aangekomen. Toen ik me naar het station haastte, was er al een wervelwind die twee tot drie uur zou duren op gang gekomen. De ene na de andere persoon kwam langs de veterinaire post, om de nodige hulp voor hun dieren te halen, alsook water, voedsel, dragers, riemen en meer. Ik stond aan de zijkant van de veterinaire post, hielp waar ik kon en keek naar de rij mensen en dieren en vroeg me af wie ze waren, hoe hun leven eruit had gezien, en wat en wie ze misschien hadden moeten achterlaten.

Tegen het einde van de avond vertelde een jonge vrouw, Olena, ons haar verhaal. Zij was uit Kyiv gevlucht samen met haar kat Mars, die zij een 'powervrouw' noemt. Helaas moest ze haar moeder en haar Franse bulldog achterlaten, en hoewel ze nog elke dag contact met hen heeft, is ze erg bezorgd. Mars was nog nooit buiten geweest, laat staan op reis, dus zowel Olena als Mars waren erg gestrest. Olena was op weg naar Duitsland, waar ze bij een studievriendin zal logeren. Ze hoopt dat de oorlog snel afgelopen zal zijn, zodat ze naar huis kan, naar haar land, weer bij haar moeder en hond kan zijn, en haar leven weer kan oppakken.

Het verschil maken, omdat elk individueel dier telt

Al deze mensen en hun huisdieren hadden hun eigen verhaal, hun eigen leven dat ontworteld was door de oorlog. Soms voelde mijn hulp volkomen ontoereikend, als ik me realiseerde welke onzekerheden hen nog te wachten stonden terwijl ze al zoveel hadden meegemaakt. Maar dan was er weer iemand die zo opgelucht was dat hij hulp had gevonden voor zijn huisdier, dat ik me beter voelde over mijn aanwezigheid daar. En zoals Andrew, een geweldige dierenarts die met IFAW samenwerkt in de blauwe tent, zei: "Het is prachtig om te zien dat we zoveel mensen en dieren in nood kunnen helpen. Ze vertellen ons vaak hoe blij ze zijn dat ze zoveel steun en vriendelijkheid vinden. En op mijn beurt zie ik ze vertrekken met een deel van de last van hun schouders gelicht." 

Dat is waarom we er zijn. Om een verschil te maken. Omdat elk individueel dier ertoe doet.

– Annelyn Close, Communicatie Manager IFAW Nederland