de gevolgen van natuurbranden voor dieren in het wild

Natuurbranden komen, net als andere natuurrampen, wereldwijd steeds vaker voor. De afgelopen jaren volgden de rampen elkaar zelfs op. Denk bijvoorbeeld aan de bosbranden in New South Wales (Australië) in 2020, waarbij naar schatting 480 miljoen dieren om het leven kwamen. En de natuurbrand in North Complex in Californië (Verenigde Staten), in datzelfde jaar, waarbij ruim 128.690 hectare natuurgebied verbrandde en plaatselijke wilde dieren als herten, beren en coyotes uit hun leefgebied werden verdreven. Kortom, bosbranden zijn desastreus voor dieren in het wild.

Waar mensen afgaan op nieuwsmedia en alarmen om hen te waarschuwen voor naderende natuurbranden, vertrouwen wilde dieren op hun aangeboren natuur. Door hun goede reukvermogen en bewustzijn van hun omgeving hebben veel dieren vuur vaak al snel in de gaten, maar soms hebben ze simpelweg niet genoeg tijd om te vluchten. Zo kunnen kleine dieren, zoals reptielen en amfibieën, niet snel genoeg bewegen om het vuur voor te blijven en moeten ze schuilen in holen of onder rotsen. Ook voor dieren met jongen of dieren die vast komen te zitten in hekken of andere bouwsels die mensen hebben neergezet, is ontsnappen soms niet mogelijk. Natuurrampen hebben grote gevolgen voor alle soorten wilde dieren, zowel zoogdieren en vogels als vissen. Ook voor de dieren die zich op een ogenschijnlijk veilige afstand bevinden.

Lichamelijk letsel bij dieren door een natuurbrand

Als de vlammen hun kant op komen, kunnen dieren al ernstig verzwakt raken en zelfs in levensgevaar verkeren voordat het vuur ze heeft bereikt. Door de dikke rook die ontstaat kunnen dieren zich niet meer oriënteren, raken hun ogen geïrriteerd en kunnen ze niet meer goed ademen. Brandwonden zijn enorm pijnlijk en kunnen leiden tot massasterfte onder wilde dieren, zoals bij koala's bij de bosbranden in Australië in 2020–2021.

Niet alleen landdieren, maar ook vissen en zeezoogdieren hebben te lijden onder natuurbranden. De overblijfselen verbrand plastic en andere niet-natuurlijke materialen bevatten veel giftige stoffen. Deze kunnen wateren vervuilen. Daarnaast ontstaan stoffen als stikstof en fosfor als verbrande planten en hout vergaan . Door regen komen deze stoffen in hoge concentraties terecht in waterecosystemen en veroorzaken algenbloei. Te veel algenbloei is gevaarlijk, omdat dit kan leiden tot zuurstoftekorten onder water en zelfs tot zogenaamde dode zones, waarin het zuurstofgehalte te laag is voor vissen, schelpen en andere zeedieren om te kunnen overleven.

Verlies van leefgebieden

Een van de gevaarlijkste aspecten van bosbranden is dat ze zich snel verspreiden en daarmee grote oppervlakten onmisbaar leefgebied van wilde dieren wegvagen. Natuurbranden kunnen met een snelheid van 10 kilometer per uur door een bos razen. Verlies van leefgebied heeft veel negatieve gevolgen voor alle dieren, vooral voor de soorten die ieder jaar naar hetzelfde broedgebied terugkeren. Het kan jaren duren voor een soort hersteld is van een overgeslagen broedseizoen en het hierdoor op zoek moeten gaan naar een veilige broedplaats.

Beperkte voedsel- en waterbronnen  

Doordat voedselbronnen vaak verwoest raken door natuurbranden, moeten wilde dieren op zoek naar een nieuw territorium buiten hun eigen leefgebied. Tijdens de zoektocht naar voedsel en een nieuw leefgebied bevinden de dieren zich op onbekend terrein en dit brengt veel nieuwe gevaren met zich mee. Denk bijvoorbeeld aan aanrijdingen, aanvallen van gedomesticeerde dieren of het ten prooi vallen aan onbekende roofdieren. Zodra ze een nieuw gebied hebben gevonden, moeten de dieren hun territorium en de beperkte aanwezige voedselvoorraad meestal nog bevechten. Het komt vaak voor dat wilde dieren na een brand of andere natuurramp op ongewone plekken terechtkomen in hun zoektocht naar eten en een veilig thuis.

Wat kun je doen om wilde dieren te beschermen tegen natuurbranden?

• Wees je ervan bewust dat bossen en wateren ook tot jouw natuurlijke omgeving behoren. Leer over de wilde dieren die om je heen leven en help je gemeente of lokale overheid om negatieve gevolgen van natuurbranden op dieren en hun leefgebieden te beperken.
• Houd tijdens een natuurbrand je huisdier aangelijnd of binnen om wilde dieren de ruimte te geven te vluchten en aanvaringen te voorkomen. Kijk op de weg goed uit voor wilde dieren die oversteken om het vuur te ontvluchten. Als je in een stad woont kan het zijn dat je meer wilde dieren ziet dan normaal, omdat ze naar een veiligere plek moeten vluchten.
• Als je een gewond wild dier ziet, ga er dan niet zelf op af, maar neem contact op met de lokale overheid of de dierenambulance. Zij kunnen zorgen dat er een ervaren dierenverzorger komt helpen of je adviseren over wat je het beste kunt doen. Hoe goedbedoeld ook, contact met mensen kan er soms toe leiden dat een dier zich nog meer verwondt, of het kan gevaarlijk zijn voor jezelf.
• Het is erg belangrijk om overal waar wilde dieren leven regelmatig onderzoek te doen naar de populaties en risicoanalyses op te stellen voor branden en andere natuurrampen. Steun lokale initiatieven om wilde dieren te beschermen en populaties te onderzoeken. Sluit je aan bij zo'n lokaal initiatief en draag bij aan het tot stand brengen én in stand houden van gezonde ecosystemen.