Feiten en weetjes over grote katachtigen

Mijn kat is echt wel een maatje meer. Valt hij ook onder de grote katachtigen?

Misschien is Garfield vergeleken met jouw huiskat wel een mager scharminkel, maar dan nog is het antwoord ‘nee’. Alleen katachtigen die tot de Panthera behoren en een speciaal tongbeen hebben waardoor zij in staat zijn om te brullen, vallen onder de grote katachtigen. Daardoor bestaat de club van 'grote katachtigen' uit een select gezelschap van leeuwen, tijgers, luipaarden (ook wel panters), sneeuwpanters en jaguars. Sorry, Felix.

Hoe zit het met cheeta's en poema's? Dat zijn toch ook grote katachtigen?

Omdat cheeta's (ook wel jachtluipaarden genoemd) het enige lid zijn van het geslacht Acinonyx, worden ze niet officieel tot de grote katachtigen gerekend. Poema's zijn de enige leden van het geslacht Puma, wat ook betekent dat ze niet tot de grote katachtigen behoren.

Poema's en cheeta's hebben niet de aanpassing van het tongbeen die leeuwen, tijgers, luipaarden, jaguars en sneeuwluipaarden wel hebben, wat betekent dat ze niet kunnen brullen, maar wel kunnen spinnen. Dit komt door de manier waarop hun nekbotten met elkaar zijn verbonden. Als een kat spint, laat hij zijn strottenhoofd trillen, waardoor de kleine tongbeenderen rammelen. In tegenstelling tot jachtluipaarden en poema's hebben echte grote katachtigen taai kraakbeen dat van hun tongbeen naar hun schedel loopt, waardoor ze niet kunnen spinnen, maar wel kunnen brullen.

Wat is het verschil tussen een poema, bergleeuw en zilverleeuw?

Het is soms best lastig, maar het zijn allemaal benamingen voor een en hetzelfde dier, die wetenschappelijk Puma concolor wordt genoemd. Deze wilde katachtige heeft een groot geografisch bereik door heel Noord-, Midden- en Zuid-Amerika, en wordt in elk land weer anders genoemd. De poema staat zelfs in het Guinness Book of Records als dier met de meeste namen. Alleen al in het Engels zijn er meer dan 40 benamingen voor deze knappe kat, zoals puma, cougar, mountain lion en panther. Een goede om te onthouden voor de volgende pubquiz!

De poema wordt niet officieel als grote katachtige beschouwd, maar is met een lengte van 1,8 tot 2,4 meter en een gewicht tot 90 kilogram wel vrij groot. Het is niet de grootste kat in Noord- en Zuid-Amerika, dat is de jaguar, maar de poema is wel de op één na grootste.

Behoren jaguars en luipaarden tot dezelfde soort?

Nee. De jaguar en het luipaard (ook wel panter genoemd) zijn twee verschillende soorten (Panthera onca en Panthera pardus). Zo op het eerste gezicht lijken ze sterk op elkaar, maar als je weet waar je op moet letten, zie je de verschillen snel. 

Allereerst herken je ze aan hun geografische locatie. Jaguars en luipaarden wonen niet op hetzelfde continent. De jaguar is te vinden in Zuid-, Midden- en Noord-Amerika. Zijn leefgebied strekt zich uit van de tropische regenwouden in Zuid-Amerika tot aan de struikgebieden en bossen in Mexico en het zuidwesten van de Verenigde Staten. Luipaarden komen voor in het Afrika ten zuiden van de Sahara en in Azië. Zij leven in woestijnen, graslanden en regenwouden.

De uiterlijke verschillen tussen jaguars en luipaarden zijn het duidelijkst zichtbaar in het vlekkenpatroon van hun vacht. Hoewel ze beide een vacht hebben met rozetten (vlekken), is er een verschil. De rozetten van een jaguar hebben een of meerdere stippen in het midden. Die van een luipaard hebben dat niet, zoals je kunt zien op de foto hierboven. De diersoorten verschillen ook in postuur: de jaguar heeft een bredere kop en is wat steviger gebouwd dan het slanke, gestroomlijnde luipaard.

Welke soort is de grootste van de familie?

Waarschijnlijk denk je nu in eerste instantie aan de leeuw, de 'koning van de jungle'. Echter – naast het feit dat de leeuw niet echt in de jungle woont – is hij niet de grootste katachtige. De tijger is namelijk groter.

De Siberische tijger, ook wel amoertijger, is de grootste tijgersoort, en daarmee de grootste grote katachtige. De mannetjes wegen meer dan 270 kilo en zijn zo'n 3 meter lang. Ter vergelijking: een mannetjesleeuw weegt zo'n 190 kilo en heeft een kop-romplengte van 1,8 tot 2,1 meter. 

De Siberische tijger is dan wel heel groot, maar ook hij strijdt al lange tijd voor zijn bestaansrecht. Hij wordt bedreigd door het verlies van zijn leefgebied en stroperij. En de strijd is nog lang niet gestreden. Er leven nog maar ongeveer 400 van deze tijgers in het wild, in Rusland, China en Noord-Korea. De Siberische tijger is daarom een bedreigde diersoort.

IFAW heeft een speciale band met deze prachtdieren. In 2013 schreven wij geschiedenis met het redden en vrijlaten van Zolushka. Dit was de eerste keer dat een amoertijger werd gered en weer terugkeerde naar het wild. Twee jaar later werd Zolushka gespot met twee welpjes! Haar terugkeer naar het wild is een groot succes voor de hele soort.

Hier direct onder staat een (Engelstalige) video. Mocht je deze niet kunnen zien, accepteer dan de cookies op onze website of bekijk de video op YouTube.

Waardoor worden grote katachtigen bedreigd? Hoe kunnen we ze helpen?

Samenwerken met lokale gemeenschappen

Jaguars worden gedood vanwege hun hoektanden, tijgerwelpjes worden gevangen en verkocht als exotisch huisdier, leeuwen verliezen steeds meer leefgebied... Grote katachtigen wereldwijd hebben onze hulp nodig. IFAW werkt nauw samen met overheidsfunctionarissen om de handel in wilde dieren op alle fronten te stoppen. We werken ook met lokale gemeenschappen die dichtbij wilde dieren leven, zoals de Maasai in Kenia. We helpen hen om duurzame oplossingen in te voeren om het samenleven van mensen, grote katachtigen en andere dieren mogelijk te maken.

Online handel in wilde dieren aanpakken

In 2018 lanceerden we de Coalition to End Wildlife Trafficking Online, samen met WWF en TRAFFIC. Deze samenwerking brengt bedrijven en wildlife-experts van over de hele wereld samen om de online handel in wilde dieren aan te pakken. Sinds de start heeft het initiatief geholpen bij het blokkeren en verwijderen van meer dan twaalf miljoen aanbiedingen van bedreigde diersoorten, waaronder grote katachtigen.

Tijgers ruimte geven

Samen met Wildlife Trust of India (WTI) werkt IFAW al meer dan tien jaar in Centraal-India aan het terugdringen van conflicten tussen mensen en tijgers, het mogelijk maken van veilige doorgangen voor tijgers, het verminderen van de menselijke druk op al versnipperde corridors en het betrekken van de steun van belanghebbenden bij het behoud en beheer van leefgebieden van tijgers. IFAW-WTI heeft ook gewerkt aan een betere bescherming van deze grote katachtigen door de capaciteit van medewerkers in de frontlinie (rangers) op te bouwen, door juridische bijstand en hulp bij handhaving te verlenen aan handhavingsinstanties en door wildstrikpatrouilles uit te voeren in cruciale leefgebieden van tijgers.

Privébezit van grote katachtigen verbieden

In de Verenigde Staten hebben grote katachtigen met een heel specifiek probleem te maken: ze worden gevangen gehouden in particulier eigendom. Waarschijnlijk leven er op dit moment meer tijgers in gevangenschap in de Verenigde Staten dan wereldwijd in het wild. Deze dieren leven vaak onder erbarmelijke omstandigheden, zoals in veel te kleine kooien in achtertuinen en in zogenaamde “privédierentuinen”. 

IFAW heeft jarenlang onvermoeibaar gewerkt om in de Verenigde Staten het wetsvoorstel Big Cat Public Safety Act (BCPSA) aangenomen te krijgen. Deze wet verbiedt privébezit van grote katachtigen en fysieke interactie tussen grote katachtigen en het publiek.

Jaguars en gemeenschappen beschermen

In 2020 zorgde IFAW voor röntgenfoto's en essentiële beschermende uitrusting voor de revalidatie van Covi. De jonge jaguar was gewond geraakt door een aanrijding van een auto. Na maanden van gespecialiseerde zorg door de Payo Obispo Zoo en staatsambtenaren van Quintana Roo, Mexico, herstelde Covi volledig en werd hij weer vrijgelaten in het wild. Deze vrijlating was de eerste in zijn soort in dit gebied – een baanbrekend succes. IFAW blijft samenwerken met andere ngo's, gemeenschapsleden en alle overheidsniveaus om inspanningen voor het behoud van jaguars in Mexico te bevorderen.

Om conflicten tussen mensen en wilde dieren te verminderen en gemeenschappen vreedzaam samen te laten leven met jaguars, heeft IFAW het project Casitas Azules (kleine blauwe huisjes) ontwikkeld. Via Casitas Azules werken we samen met gemeenschappen in Quintana Roo aan het bouwen van hondenhokken die voldoende beschutting bieden en voorkomen dat honden 's nachts gaan zwerven en jaguars aantrekken. Het team installeert ook middelen om jaguars af te schrikken, zoals verlichting, en verzorgt welzijnsklinieken om de dierenpopulatie in de gemeenschap onder controle te houden en te voorkomen dat ziektes worden overgedragen op jaguars.

Grote katachtigen redden uit privébezit en oorlog

Tijdens het conflict in Oekraïne heeft IFAW lokale reddingscentra voor wilde dieren ondersteund met voedsel en diergeneeskundige zorg. Ook verzorgden we de evacuatie en het vervoer van dieren, waaronder grote katachtigen. Veel grote katachtigen werden gekocht om als huisdier te houden, en werden vervolgens door de eigenaren afgedankt toen ze ouder werden. De dieren werden achtergelaten toen families moesten evacueren vanwege de oorlog of werden anoniem afgestaan om mogelijke vervolging te voorkomen. 

In andere gevallen werden grote katachtigen gered uit fokcentra waar ze niet voor de grote katachtigen konden of wilden blijven zorgen omdat de middelen schaars werden. We blijven Wild Animal Rescue in Kyiv in 2024 steunen terwijl ze verschillende grote katachtigen verzorgen en geschikte opvangcentra voor ze vinden.

Wat kan ik doen voor grote katachtigen?

Alleen samen lukt het ons om de prachtige grote katachtigen te redden. Dit is wat je voor ze kunt doen:

• Zeg nee tegen knuffelwelpen en het exploiteren van dieren als toeristische attractie;
• Doe melding van online advertenties voor (producten van) wilde dieren, via verkoopplatforms, sociale media en/of via het formulier van onze coalitie;
• Steun onze inspanningen voor het behoud en de bescherming van grote katachtigen en hun leefgebieden.