Neushoornstroperij: waarom het een groot probleem is

In dit artikel bespreken we wat stroperij is, waarom neushoorns worden gestroopt, wat de gevolgen van neushoornstroperij zijn voor het milieu en hoe je kunt helpen om neushoorns te beschermen.

IFAW is een wereldwijde natuurbeschermingsorganisatie die zich inzet voor de bescherming van dieren over de hele wereld, waaronder neushoorns. We beschermen en redden neushoorns in zowel Afrika als in India.

Wat is stroperij?

Stroperij is een illegale praktijk waarbij wilde dieren worden gevangen of bejaagd. Stropers hebben het vaak gemunt op dieren voor hun lichaamsdelen, zoals hun vlees, slagtanden, huid of – in het geval van neushoorns – hun hoorns. De illegale activiteit omvat ook het vangen van levende dieren voor illegale handel; voor de handel in exotische huisdieren of voor uitbuitingsdoeleinden zoals amusement en toerisme.

Als een soort wettelijk is beschermd, wordt het wegnemen ervan beschouwd als stroperij. Dit geldt niet alleen voor diersoorten, maar ook voor planten, zoals bomen die worden gekapt voor hout of andere planten die worden gestroopt en verhandeld voor decoratieve doeleinden. De maritieme wetgeving stelt dat illegaal vissen en jagen in het water ook een vorm van stroperij is; dit omvat alles van het jagen op beschermde vissoorten tot overbevissing waarbij de quota worden overschreden en het vissen in gebieden waar beperkingen gelden.

De illegale aard van stroperij betekent dat het vaak voorkomt in afgelegen gebieden. Hier kan het een uitdaging zijn om de wetten voor de bescherming van wilde dieren te handhaven. De gevolgen van stroperij zijn ingrijpend en hebben niet alleen invloed op de diersoorten die het doelwit zijn, maar ook op hele ecosystemen en lokale gemeenschappen die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van wildlife-toerisme.

Waarom worden neushoorns gestroopt?

Neushoorns zijn het doelwit van stropers vanwege hun hoorns. Deze zijn in sommige culturen bijzonder gewild vanwege hun zogenaamde geneeskrachtige eigenschappen en de status van rijkdom die ze met zich meebrengen.

Hoewel hoorn van neushoorns bestaat uit keratine – hetzelfde eiwit als menselijk haar en nagels – wordt aangenomen dat het geneeskrachtige eigenschappen heeft die katers, koorts en zelfs kanker genezen. Ondanks dat wetenschappelijk bewijs deze beweringen tegenspreekt, blijft de vraag ernaar groot, vooral in delen van Azië. Deze vraag zorgt voor een winstgevende zwarte markt, die leidt tot het aanhoudend afslachten van deze dieren.

Om aan de vraag van de markt te voldoen, gebruiken stropers geavanceerde apparatuur om neushoorns op te sporen en te doden. Vaak gebruiken ze een verdovingsgeweer om de neushoorn te verdoven, waarna ze de hoorn afhakken. De verminkte neushoorn bloedt daardoor vaak dood.

Waar is neushoornstroperij een probleem?

Zwarte neushoorns

Zwarte neushoorns (Diceros bicornis) leven in regio's in Afrika waar politieke onrust en een gebrek aan middelen de stroperijcrisis verergeren. Tussen 1970 en 1992 nam de populatie zwarte neushoorns drastisch af met 96%, waardoor er nog maar 2.400 overbleven. Deze sterke afname werd grotendeels veroorzaakt door stropers die op neushoorns jaagden voor hun hoorns. Stroperij heeft bijgedragen aan het uitsterven van een ondersoort van de zwarte neushoorn.

In 2023 leefden er volgens schattingen van de IUCN 6.487 zwarte neushoorns in het wild. Stroperij is nog steeds hun grootste bedreiging. Geschat wordt dat ongeveer 95% van de neushoornhoorn die uit Afrika wordt gehaald voor smokkel naar Zuidoost-Azië afkomstig is van zwarte neushoorns. Sinds 2007 is het stropen van neushoorns sterk toegenomen. Het hoogtepunt werd bereikt in 2015, toen 1.349 neushoorns werden gedood in Afrika. Ondanks de stroperij stijgt het aantal zwarte neushoorns de laatste jaren.

In 2022 werden in Afrika naar schatting 561 neushoorns gedood, waaronder zwarte en witte neushoorns.

Witte neushoorns

Witte neushoorns leven in Afrika ten zuiden van de Sahara. De populatie witte neushoorns is ook grotendeels getroffen door stropers, waardoor de soort als bijna bedreigd op de rode lijst van IUCN staat. Er zijn twee ondersoorten witte neushoorns, de zuidelijke witte neushoorn (Ceratotherium simum simum) en de noordelijke witte neushoorn (Ceratotherium simum cottoni). Stroperij heeft helaas geleid tot het bijna uitsterven van de noordelijke witte neushoorn. Er leven nog maar twee vrouwelijke noordelijke witte neushoorns in een reservaat in Oost-Afrika.

De populaties van de zuidelijke witte neushoorns groeien gelukkig. In 2023 werd het aantal zuidelijke witte neushoorns in het wild geschat op 16.803.

Indische neushoorns

De Indische neushoorn (Rhinoceros unicornis), ook wel bekend als de Indische neushoorn, is een van de grote succesverhalen van de inspanningen voor natuurbehoud.

Eind 2022 werd bekendgemaakt dat er dat jaar geen enkele Indische neushoorn was gestroopt, voor het eerst in 45 jaar. Helaas meldde India in 2023 alweer twee sterfgevallen door stroperij in Kaziranga National Park en Manas National Park.

Hoewel ze ooit wijdverspreid waren in het noorden van India, waren de Indische neushoorns aan het begin van de jaren 90 bijna uitgestorven. Er waren er nog slechts 200. Sindsdien is hun populatie gelukkig toegenomen tot meer dan 4.000, een enorm succes voor het behoud van neushoorns. 

Hoeveel neushoorns worden er jaarlijks gestroopt?

Het aantal neushoorns dat jaarlijks wordt gestroopt varieert per soort en regio. In Afrika zijn in 2022 naar schatting 561 neushoorns gestroopt. Een groot deel van het illegaal doden van neushoorns vindt plaats in Zuid-Afrika, waar dat jaar 448 neushoorns zouden zijn gestroopt. Dit aantal is iets lager dan de 451 gestroopte neushoorns in Zuid-Afrika in 2021.

In Namibië is het aantal stroperijen van neushoorns bijna verdubbeld van 47 in 2021 naar 93 in 2022. De stroperij is daar tussen 2021 en 2022 met maar liefst 93% toegenomen. In Kenia werd in 2022 slechts één neushoorn gedood, tegen 6 het jaar ervoor. In diezelfde periode daalde de populatie witte neushoorns met 24% tot 15.942, voornamelijk als gevolg van stroperij.

Ondanks het voortdurende stroperijprobleem in Afrika blijft er hoop. De totale neushoornpopulatie is tussen 2021 en 2022 namelijk naar schatting met 5,2% toegenomen.

Als het gaat om de afzonderlijke neushoornsoorten, blijft stroperij een bedreiging voor alle vijf, met toenemende stroperij in gebieden die eerder niet het doelwit waren. Helaas zijn de status en locatie van 12 van de naar schatting 72 overgebleven Javaanse neushoorns onbekend. Het is ook moeilijk om een schatting te maken van het aantal Sumatraanse neushoorns in het wild, omdat sporen van hun aanwezigheid en activiteit steeds moeilijker te vinden zijn.

Wat is de impact van neushoornstroperij?

Naast de gevolgen voor de neushoornpopulaties van verschillende soorten en ondersoorten – er zijn al veel soorten uitgestorven of bijna uitgestorven – kan stroperij ook een cruciale invloed hebben op lokale ecosystemen.

Neushoorns zijn herbivoren die grote hoeveelheden vegetatie eten die het landschap helpen vormgeven. Hun graas- en snuffelgedrag voorkomt dat bepaalde plantensoorten te dominant worden, wat bijdraagt aan het behoud van een divers en evenwichtig ecosysteem. Zonder de neushoorns kunnen sommige plantensoorten andere soorten gaan verdringen, wat leidt tot een lagere plantendiversiteit. Dit kan vervolgens een domino-effect hebben op andere herbivoren die afhankelijk zijn van deze plantendiversiteit. Zo kan het verdwijnen van neushoorns uiteindelijk invloed hebben op de biodiversiteit van de hele voedselketen.

Dit gebeurt ook op een andere manier: babyneushoorns zijn namelijk prooi voor roofdieren zoals hyena's en leeuwen. Zonder deze voedselbron kan de gezondheid en de populatie van deze natuurlijke roofdieren worden aangetast, wat dus weer gevolgen kan hebben voor de hele voedselketen.

Hoe kunnen we neushoorns redden van stroperij?

Over de hele wereld zijn verschillende maatregelen en initiatieven genomen om de neushoornpopulaties te helpen beschermen.

Stroperij ter plaatse voorkomen

Een van die maatregelen is het doen van anti-stroperijpatrouilles, waarbij rangers en getrainde professionals beschermde gebieden in de gaten houden en reageren op stroperij-incidenten.

Strengere handhaving van wetten ter bescherming van wilde dieren is cruciaal voor het redden van neushoorns. Criminelen moeten strengere straffen krijgen voor stroperij en smokkel van neushoornproducten.

De online handel bestrijden

Illegale stroperij en smokkel van wilde dieren worden vaak mogelijk gemaakt door de apps en sociale mediaplatforms die we dagelijks gebruiken. Hier kunnen stropers potentiële kopers vinden en de illegale handel faciliteren. Omdat zoveel illegale activiteiten online plaatsvinden en criminelen zich vaak achter anonimiteit kunnen verschuilen, is het echter niet eenvoudig om ze op te sporen.

Via ons project ter bestrijding van wildlife cybercrime onderzoekt en voorkomt IFAW al 20 jaar online wildlifecriminaliteit. Ons team heeft duizenden advertenties gevonden en verwijderd waarin beschermde wilde dieren en hun lichaamsdelen online werden verkocht. 

We hebben ook gepleit voor internationale wettelijke kaders om wildlife cybercrime aan te pakken, waardoor meer dan 170 landen hebben ingestemd met een resolutie en besluit om online smokkelaars van wilde dieren tegen te gaan. IFAW ondersteunt ook wetshandhavers met de middelen en informatie die ze nodig hebben om deze illegale activiteiten op te sporen.

Daarnaast werken we samen met online technologiebedrijven om hen te helpen de online handel in wilde dieren op hun eigen platforms aan te pakken. Er is nu een coalitie van 47 bedrijven die samenwerken om online illegale handel te voorkomen en te beperken. Tot slot moedigen we mensen aan om bewust te consumeren, door voorlichting te geven over de gevolgen van wildlife crime en deelname aan deze handel.

Steun onze inspanningen. Bescherm neushoorns en voorkom dat ze uitsterven.