Bedreigde dieren in Zambia

De Thornicrofts giraffe (Giraffa camelopardalis thornicrofti) is een ondersoort van giraffen en komt alleen in het oosten van Zambia voor. Dit zoogdier is geclassificeerd als kwetsbaar; er zijn nog maar ongeveer 420 Thornicrofts giraffen in het wild. Sinds 1938 wordt hun kleine verspreidingsgebied in de Luangwa Vallei beschermd. Daarbij ondersteunt ecotoerisme in South Luangwa National Park de inspanningen om ze te beschermen.

Een opkomende bedreiging voor de Thornicrofts giraffe is de snel groeiende menselijke bevolking rond hun leefgebied. Het omleiden van water voor menselijk gebruik kan leiden tot verlies van leefgebied voor deze dieren. Bovendien is de ondersoort kwetsbaar voor ziektes en natuurrampen, omdat ze zijn beperkt tot een klein gebied.

Zwartwangagapornis

De zwartwangagapornis of zwartgezichtagapornis (Agapornis nigrigenis) is een dwergpapegaai, een kleine papegaaiensoort. Hij is te herkennen aan de zwarte veren rond zijn gezicht, witte ringen rond zijn ogen en felrode snavel. De rest van zijn verenkleed is meestal limoengroen, met wat oranje en bruin rond zijn kop en nek. Zwartwangagapornissen komen uitsluitend voor in het zuidwesten van Zambia en zijn geclassificeerd als kwetsbaar.

Er leven nog minder dan 10.000 van deze vogels in het wild. Helaas zijn er veel uit het wild gehaald voor de exotische dierenhandel, hoewel dit tegenwoordig naar schatting minder is geworden. De voornaamste bedreiging voor hun voortbestaan is het verlies van leefgebied en het vervangen van sorghum- en gierstgewassen – een voedselbron voor dwergpapegaaien – door maïs. Ze zijn ook een deel van hun waterbronnen kwijtgeraakt door droogte. Hierdoor zijn twee verschillende populaties dwergpapegaaien verdwenen.

Kafuelechwe

De kafuelechwe of kafoe (Kobus leche kafuensis) is een antilope die voorkomt in de Kafue Flats in Zambia. Het is een ondersoort van de litschiewaterbok, ook wel moerasantilope of lechwe, die over het hele continent voorkomt. Er leven nog ongeveer 20.000 kafuelechwe in het wild; ze worden met uitsterven bedreigd. Hun leefgebied, de Kafue Flats, is een groot gebied van moeras en lagune. Helaas is er veel veranderd door menselijke activiteiten. Bijna al het water wordt gereguleerd door dammen en het land wordt grotendeels gebruikt voor begrazing door vee en bewoning. Andere bedreigingen voor deze ondersoort zijn invasieve planten en ziektes.

Zwarte neushoorn Diceros bicornis minor

Diceros bicornis minor is een ondersoort van de ernstig bedreigde zwarte neushoorn. Deze ondersoort komt voornamelijk voor in zuidelijk Afrika, waaronder Zambia. Er leven nog maar ongeveer 1.225 van deze ‘zuidoostelijke’ zwarte neushoorns in het wild.

De populatie in Zambia werd voor het eerst geïntroduceerd in North Luangwa National Park in 2003. Voor die tijd waren ze uitgestorven in het land. Nu worden ze sterk beschermd om stroperij te voorkomen, tegenwoordig de grootste bedreiging voor neushoorns.

Afrikaanse savanneolifant

De Afrikaanse savanneolifant (Loxodonta africana) is de grootste van de twee Afrikaanse olifantensoorten en komt over het hele continent voor. Ooit had Zambia een olifantenpopulatie van ongeveer 160.000 olifanten, maar deze is geslonken tot nog maar ongeveer 22.000 olifanten. Stroperij voor hun slagtanden is een van de grootste bedreigingen voor Afrikaanse savanneolifanten, net als het verlies van hun leefgebied. Hun leefgebied raakt steeds meer versnipperd door menselijke activiteiten, waardoor olifantenpopulaties van elkaar worden gescheiden en vaak naar menselijke nederzettingen worden gedreven, wat conflicten veroorzaakt. Afrikaanse savanneolifanten worden met uitsterven bedreigd.

IFAW werkt aan het beschermen van olifanten in Zambia en in Oost- en Zuidelijk Afrika via ons initiatief Room to Roam, dat als doel heeft om leefgebieden opnieuw met elkaar te verbinden. Hiermee geven we dieren de ruimte en middelen die ze nodig hebben. Daarnaast steunen we de olifantenopvang in Lusaka, die een thuis biedt aan verweesde olifantenkalfjes. We werken ook aan het bestrijden van wildlife crime aan de grens tussen Zambia en Malawi.

Chaplins baardvogel

Chaplins baardvogels (Lybius chaplini) zijn kleine, witte vogels met grote koppen en zware snavels. Ze zien er mollig uit en zijn te herkennen aan de rode veren rond hun ogen. Ze komen voor in open bosgebieden in het zuiden en midden van Zambia, en nestelen voornamelijk in vijgenbomen.

Naar schatting leven er nog ongeveer 5.200 Chaplins baardvogels in het wild; ze zijn geclassificeerd als kwetsbaar. Het kappen van vijgenbomen om ruimte te maken voor landbouw en huisvesting leidt tot het verlies van leefgebied voor deze vogels.

Leeuw

De leeuw (Panthera leo) is een van de meest iconische diersoorten in Afrika. Deze grote katachtigen komen over het hele continent voor, maar er zijn er nog maar ongeveer 23.000 over. In een groot deel van hun verspreidingsgebied zijn ze uitgestorven, en ze worden tegenwoordig als kwetsbaar geclassificeerd. In Zambia leeft een van de grootste leeuwenpopulaties, ongeveer 1.200 individuen. Recent DNA-onderzoek suggereert dat leeuwen oorspronkelijk uit Zambia komen.

Leeuwen zijn vaak het doelwit van stropers voor hun botten, tanden en klauwen, die zeer gewild zijn in de illegale handel in wilde dieren. Ze zijn ook het slachtoffer van verlies van hun leefgebied door verstedelijking en uitbreiding van landbouw. Daarnaast is er een afname in de diersoorten waarop ze jagen, zoals zebra's, antilopen en gnoes. Dit zorgt ervoor dat leeuwen soms op vee jagen, waardoor boeren leeuwen doden als vergelding.

Lelkraanvogel

Lelkraanvogels (Bugeranus carunculatus) zijn grote waadvogels met een wit, zwart en grijs verenkleed. Ze staan bekend als de zwaarste waadvogels in Afrika – zelfs groter dan de schoenbekooievaar. Ze komen voor in graslanden en wetlands in Oost- en zuidelijk Afrika, waaronder het grootste deel van Zambia. Er leven ongeveer 6.000 tot 6.300 lelkraanvogels in het wild en ze worden als kwetsbaar beschouwd.

Stroomopwaartse regulering van rivieren, landbouw, mijnbouw, drainage en invasieve soorten verslechteren hun leefgebieden in wetlands. Bedreigingen voor kraanvogels zijn onder andere verstoring van nesten, verbranding van gras, vergiftiging, botsingen met hoogspanningsleidingen, de jacht op kuikens en het gebruik van hun lichaamsdelen in traditionele medicijnen.

Schubdier

Schubdieren, ook wel pangolins, behoren tot de meest verhandelde dieren ter wereld, maar veel mensen weten niet eens dat ze bestaan. Het zijn kleine, insectenetende, geschubde zoogdieren die van nature heel schuw zijn en zich oprollen tot een bal als ze bang zijn. In (delen van) Zambia komen twee schubdiersoorten voor: het bedreigde Afrikaanse boomschubdier of witbuikschubdier (Phataginus tricuspis) leeft langs de grens van Zambia met de Democratische Republiek Congo, en het als kwetsbaar geclassificeerde Temmincks schubdier, Kaaps schubdier of steppenschubdier (Smutsia temminckii) leeft in de rest van het land.

De jacht op pangolins voor bushmeat en voor hun schubben is een van de grootste bedreigingen voor hun voortbestaan. Naar schatting wordt er in Centraal-Afrika elk jaar op 400.000 tot 2,7 miljoen schubdieren gejaagd. Verlies van leefgebied is een andere grote bedreiging, omdat de mens bossen kapt in hun leefgebied.

Oorgier

Oorgieren (Torgos tracheliotos) zijn zeer grote vogels die in heel Afrika en op het Arabisch Schiereiland voorkomen. Er zijn er nog maar ongeveer 6.500 over; ze worden met uitsterven bedreigd. Deze gieren komen in heel Zambia voor, maar broeden alleen in specifieke gebieden. Ze zijn belangrijke aaseters in hun ecosystemen omdat ze sterk genoeg zijn om stukken karkas uit elkaar te scheuren die te moeilijk zijn voor kleinere gieren, waardoor andere soorten toegang krijgen tot minder taaie delen.

Oorgieren zijn vaak het slachtoffer van vergiftiging. Boeren gebruiken de chemische stof strychnine om roofdieren op afstand te houden, maar dit gif blijft achter in de lichamen van deze dieren wanneer ze sterven. Gieren worden vervolgens vergiftigd wanneer ze deze dieren eten. Een andere bedreiging is dat mensen soms hun eieren uit de nesten halen.

Schoenbekooievaar

De schoenbekooievaar (Balaeniceps rex) is een grote waadvogel met een van de grootste snavels van alle soorten. Schoenbekooievaars komen voor van Zambia tot Soedan en zijn als kwetsbaar geclassificeerd. Er zijn naar schatting ongeveer 3.300 tot 5.300 schoenbekooievaars in het wild. In het verleden werd er op de dieren gejaagd voor het vlees en om hun eieren en kuikens te verkopen in de handel voor consumptie en aan dierentuinen. Hun leefgebied wordt beïnvloed en aangetast door de bouw van dammen, branden, begrazing door vee en rijstvelden. Dit heeft ook impact gehad op hun voortplanting.

Ansells spitsmuis

Ansells spitsmuis (Crocidura ansellorum) is een klein zoogdier dat voorkomt in twee kleine beboste gebieden in het noordwesten van Zambia, bij de Isombu-stroom en de Nyansowe-stroom. De soort is met uitsterven bedreigd door het verlies van leefgebied door uitbreiding van de landbouw en het kappen van bomen. In de bossen waar ze leven woeden ook vaak branden, waardoor hun leefgebied wordt aangetast.

Molrat Fukomys kafuensis

De molrattensoort Fukomys kafuensis is een knaagdierensoort die voorkomt in vochtige savannes in het zuiden van Zambia, waaronder in Kafue National Park. Deze zoogdieren worden door de lokale bevolking bejaagd om te eten. Ook worden ze gezien als ongedierte, waardoor hun wilde populatie nog meer onder druk komt te staan. De bedreigingen voor deze soort zijn niet uitgebreid onderzocht, maar men denkt dat hun populatie door deze factoren afneemt. Ze worden als kwetsbaar geclassificeerd.

Geelbuikrietzanger Calamonastides bensoni

De Calamonastides bensoni is een soort geelbuikrietzanger. Het is een kleine, geelbruine vogel die voorkomt bij het Mwerumeer in Zambia en Democratische Republiek Congo. Sommige onderzoekers classificeren deze vogels als hun eigen soort, terwijl anderen ze beschouwen als een ondersoort van de geelbuikrietzanger (Calamonastides gracilirostris).

De zangvogels leven in papyrusmoerassen en rietvelden. Hun populatie in het wild bestaat uit minder dan 10.000 vogels; ze zijn geclassificeerd als kwetsbaar. De moerassen waarin ze leven worden drooggelegd voor landbouwdoeleinden en ze lopen gevaar door branden.

Nijlpaard

Nijlpaarden (Hippopotamus amphibius) komen voor in heel Afrika ten zuiden van de Sahara, ook in Zambia. Ze zijn vaak in rivieren en meren in groepen van meer dan 60 individuen. Er leven bijzonder veel nijlpaarden langs de Luangwa-rivier, ongeveer 25.000. De Zambezi-rivier heeft ongeveer 6.500 nijlpaarden, de Kafue-rivier ongeveer 4.000 en de zijrivier van de Lufupa ongeveer 1.600. Dit zijn enkele van de grootste nijlpaardenpopulaties in Afrika; Zambia wordt beschouwd als een bolwerk voor de soort.

Nijlpaarden worden als kwetsbaar geclassificeerd vanwege de bedreigingen waarmee ze worden geconfronteerd. In Zambia maakt men zich zorgen over het feit dat menselijke nederzettingen en visserij hebben bijgedragen aan een toename van conflicten tussen mensen en nijlpaarden. Nijlpaarden en mensen leven dichtbij elkaar, waardoor territoriale nijlpaarden gewassen plunderen en mensen aanvallen.

Help bedreigde diersoorten in Zambia en de rest van de wereld te beschermen.