De koning van het bos, de jaguar, moet beschermd worden

De jaguar is een solitair dier dat leeft in droge en natte bossen in Latijns-Amerika, waaronder Suriname. Inheemse volken en lokale gemeenschappen hebben veel respect voor de jaguar. Zij zien deze imposante roofkat als een symbool van kracht en gaan het dier vooral uit de weg. Toch zijn er nu helaas nog maar zo’n 173.000 in het wild te vinden, en jaguarpopulaties blijven afnemen.

Vanwege zijn passie voor natuur en fotografie ging hij naar zijn geboorteland Suriname. Hij hoopte daar voor zijn documentaire De Jacht op de Jaguar in het enorme regenwoud het perfecte plaatje te schieten van de jaguar – de koning van het bos. “Op vierjarige leeftijd kwam ik naar Nederland. Ik ben sindsdien wel eens naar Colakreek en Republiek geweest, net als veel andere Surinamers als ze op vakantie gaan. Maar echt het binnenland ingaan, het tropische regenwoud in – of ‘het bos’, zoals het in Suriname wordt genoemd – dat had ik nooit gedaan.”

Jaguars gestroopt voor illegale handel

Suriname is relatief een klein land qua bevolking, er wonen zo’n 600.000 mensen – maar het land is vier keer zo groot als Nederland. En 93% daarvan is oerwoud, met een enorme verscheidenheid aan wilde dieren. “Op een gegeven moment zat ik op een boot, dat was zo mooi. Meer dan 3,5 uur rijden vanaf de stad en daarna 4 uur varen. Fantastisch echt. Met links en rechts alleen maar oerwoud. Overal waar je keek oerwoud – het was overweldigend.”

Helaas zit daar ook een schaduwzijde aan: het leefgebied van jaguars wordt steeds kleiner door voortdurende ontbossing en jaguars worden gestroopt voor de illegale handel. Vooral vanuit Azië is de vraag naar tanden, botten en vlees van deze dieren groot. Zowel als statussymbool en vanwege zijn vermeende kracht – als je de tand van een jaguar draagt of zijn vlees eet, dan denkt men dat je een deel van die kracht krijgt.

Wetgeving en handhaving zijn cruciaal

Om de illegale handel in jaguars en jaguarproducten in o.a. Suriname tegen te gaan heeft IFAW, dankzij een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij, tussen 2019 en 2022 samengewerkt met IUCN Nederland en Earth League International aan het project ‘Operation Jaguar’. Rikkert Reijnen, senior adviseur natuurbehoud bij IFAW, richtte zich daarbij op het trainen van wildlife rangers en wetshandhavers. Ook draaide hij een pilot samen met Scent Imprint Conservation Dogs, een Nederlandse organisatie die speurhonden traint, om te laten zien hoe een speurhond kan helpen bij het opsporen van wilde dieren in koffers, dozen en tassen. 

Voor zijn documentaire ging Humberto samen met Rikkert op onderzoek uit en wat ze vonden shockeerde hen allebei. “Ik ging met een verborgen camera en microfoon een winkelstraat in Paramaribo in. Maar liefst vier keer is het raak, achter elkaar. Ik loop een juwelier in, vraag of ze jaguartanden hebben en voila, het ligt zo in het zicht – in de toonbank. En dit terwijl het illegaal is in Suriname. Alles valt of staat met handhaving van wetgeving, en daar zijn nog grote stappen te zetten.”

Conflicten tussen mensen en wilde dieren

Jaguars vallen zelden mensen aan en zullen dat bijna nooit doen zonder provocatie. Ze zullen soms wel vee aanvallen en doden. Omdat lokale boeren afhankelijk zijn van dat vee voor hun levensonderhoud, kunnen ze vergelding zoeken en op jaguars gaan jagen.

In de meeste gevallen gaat het bij het doden van de jaguar om toevallige ontmoetingen. In de film spreekt Humberto iemand die zo’n 18 jaguars heeft gedood: “Jaguars eten soms koeien, en hij heeft meerdere koeien. Hij wist ook dat jaguars een deel van hun prooi eten en dan weggaan, om een paar dagen later weer terug te komen. Dus toen een jaguar één van zijn koeien had gegrepen, wachtte hij twee tot drie dagen in een boom totdat het dier terugkwam. Toen schoot hij de jaguar dood, en dat heeft hij dus uiteindelijk 18 keer gedaan. Hij gaf ook aan dat hij niet echt snapte waarom we de jaguar zouden moeten beschermen, en dat is voor veel mensen zo. Een dode jaguar kun je verkopen voor een jaarsalaris en als jij een gezin te voeden hebt, dan is dat een kans.”

Gedragsverandering bij mensen is een van de moeilijkste dingen om gedaan te krijgen, ongeacht iemands situatie. Daarom zet IFAW zich in om samen met lokale gemeenschappen te kijken wat de beste oplossingen zijn zodat mensen en dieren veilig samen kunnen leven. Ook voeren ze campagne in Azië om mensen beter bewust te maken van de impact van hun handelen.

De ongrijpbare koning van het bos

“Heb ik de jaguar uiteindelijk zelf gezien? Nee, dat niet. We hebben wel poten in het zand gezien en uitwerpselen op de grond, maar geen levende jaguar. Maar als ik heel eerlijk ben was ik daar zelfs een beetje opgelucht over. Want we hebben urenlang gezocht op verschillende plekken in het bos en ik heb er geen één gezien. Dat betekent dus dat ze niet makkelijk te vinden zijn, ook niet voor stropers.”

De mens moet de jaguar leren waarderen

Met zijn film wil Humberto grote groepen mensen bereiken – hij wil laten zien hoe mooi Suriname is, welke fantastische dieren er leven, en hoe belangrijk het is dat we bijvoorbeeld de jaguar als sleutelsoort beschermen. Als roofdier bovenaan de voedselketen speelt de jaguar een belangrijke rol in het grotere ecosysteem: ze houden populaties van andere soorten onder controle en handhaven zo het ecologisch evenwicht. Als de jaguar wegvalt, dan wordt de balans verstoord.

“Mijn hoop is dat mijn verhaal steeds meer mensen raakt, en aan het denken zet. Zoals Fred Pansa, een geweldige man en fantastische gids, het ook zo mooi verwoordde: ‘Ik neem je mee op pad en laat het je voelen. Ik vertel je niks en doe niks met je, ik laat het je zelf voelen.’ Dat is wat ik wil met mijn documentaire – ik wil je laten voelen wat de natuur met je doet, wat de kracht van een jaguar is – levend. Waarom we moeten zorgen dat we, samen met organisaties als IFAW, wilde dieren en hun leefomgevingen helpen beschermen.”

Nieuwsgierig geworden naar de film? Deze is te zien op Videoland.