Welke dolfijnsoorten zijn er?

Dolfijnsoorten 

Het zal je misschien verbazen, maar veel van de dolfijnsoorten die we hieronder benoemen, komen voor in of vlakbij Nederland. We beginnen met de dolfijnen die zeker níet in Nederland voorkomen: 

Rivierdolfijn 

De meeste dolfijnen leven in zee, maar er zijn ook zes soorten die in rivieren voorkomen, allemaal onderdeel van de families Platanistidae en Iniidae: de rivierdolfijnen. Deze dolfijnen komen voor in rivieren in Azië en in zowel rivieren als kustwateren in Zuid-Amerika. Een van de rivierdolfijnen in Azië is de Chinese vlagdolfijn of baji (Lipotes vexillifer), die enkel voorkomt in de Yangtze-rivier. Deze dolfijn is lichtblauw-grijs van kleur en kan 2,4 meter lang worden. Helaas is deze soort bijna uitgestorven, als hij niet al helemaal uitgestorven is. 

In Zuid-Amerika leven de meeste dolfijnen in de Amazone. De roze dolfijn is een van de bekendste soorten, de Orinocodolfijn of boto (Inia geoffrensis). Deze grijs- tot roze-kleurige dolfijn komt veel voor in rivierbekkens van de rivieren de Amazone en de Orinoco. Een mannelijke Orinocodolfijn kan meer dan 2,4 meter lang worden en 160 kg wegen; vrouwtjes zijn iets kleiner. Ze leven voornamelijk in groepen. 

In 2023 kwam IFAW in actie toen massaal rivierdolfijnen stierven in Brazilië door ongewoon lage waterstanden en hoge temperaturen. 

Hoe zien rivierdolfijnen eruit? 

Rivierdolfijnen hebben lange snuiten en ronde voorhoofden. Ze hebben relatief kleine ogen, maar kunnen goed door troebel water zwemmen dankzij hun goede sonar. Rivierdolfijnen springen en duiken niet zo veel als zeedolfijnen, maar brengen veel tijd door op de rivierbodem.  

Waarom leven er dolfijnen in rivieren? 

Alle dolfijnen leefden oorspronkelijk in zee. Al meer dan 5 miljoen jaar geleden zijn sommige dolfijnen echter in rivieren terechtgekomen, omdat de zeespiegel toen heel hoog was. De zeedolfijnen konden daardoor zoetwatergebied in.  

Tuimelaar 

De meest bekende, en voor de meeste mensen waarschijnlijk de meest 'gewone' dolfijn is de tuimelaar (Tursiops truncatus). De tuimelaar komt wereldwijd voor in warme en gematigde zeeën. En hoewel niet vaak voor de Nederlandse kust, leven ze ook in de Noordzee. Tuimelaars leven in groepen tot wel vijftig dolfijnen. Er is geen duidelijke schatting van het aantal tuimelaars ter wereld, maar het lijken er ten minste 750.000 te zijn. 

Tuimelaars staan bekend om hun vriendelijke uiterlijk, die ze hebben omdat hun bek een bepaalde kromming heeft waardoor deze lijkt te lachen. Tuimelaars worden gemiddeld 2,5-3 meter lang en wegen 135-300 kg. Mannetjes zijn over het algemeen groter dan vrouwtjes. 

Ondanks zijn uiterlijk is de tuimelaar niet heel vriendelijk, maar wel zeer intelligent. Dit is aangetoond door vele verschillende onderzoeken. Tuimelaars hebben voor zover bekend na mensen het langste sociale geheugen, en ze kunnen de unieke geluiden van individuele dolfijnen waarmee ze ooit contact hadden na 20 jaar nog herkennen. Ook herkennen ze hun eigen spiegelbeeld. 

Griend 

De griend, ook wel gewone of zwarte griend genoemd, (Globicephala melas of Globicephala melaena) leeft in alle oceanen ter wereld, behalve in de Noordelijke IJszee. Hij komt ook niet in tropische wateren. Hoewel het niet de bedoeling is dat grienden dicht bij de kust komen, komt deze soort soms toch in Nederlandse wateren.  

Grienden leven in groepen van tientallen tot honderden of zelfs duizenden individuen. Het is onbekend hoeveel grienden er zijn ter wereld, maar het aantal wordt geschat op bijna 600.000. 

Grienden zijn voor dolfijnen relatief groot: ze worden 4-6 meter lang; mannetjes worden groter dan vrouwtjes. Ze zijn zwart van kleur, en sommige individuen hebben een vale langwerpige ankervormige vlek op hun keel en borst. Ze zijn te herkennen aan hun lange vin en korte snuit. 

Triest genoeg vinden er vaak massastrandingen plaats van grienden; wetenschappers zijn het nog niet eens kunnen worden over de oorzaak hiervan. Een van de redenen dat het er vaak veel tegelijk zijn, is dat grienden heel sociale dieren zijn. Als er één ‘uit koers’ raakt en strandt, roept hij de anderen, die dan volgen omdat ze hem proberen te helpen. IFAW heeft een team in Cape Cod, VS, die in actie komt voor gestrande zeezoogdieren, waaronder grienden.

Gewone dolfijn 

De gewone dolfijn (Delphinus delphis) is, net als de tuimelaar, ook een van de meest herkenbare dolfijnsoorten. Dit komt waarschijnlijk doordat het een van de meest voorkomende soorten is. De gewone dolfijn komt over de hele wereld voor in warme en gematigde zeeën. Hun populatieaantal is lastig in te schatten omdat deze zo groot is en omdat de aantallen niet overal ter wereld worden gemeten. Er leven zeker enkele miljoenen gewone dolfijnen ter wereld. Ondanks hun grote verspreidingsgebied, komen ze nauwelijks in de Noordzee, omdat dit gebied te koud voor ze is. Heel zelden worden gewone dolfijnen voor onze kust gespot. 

Gewone dolfijnen zijn slank, hebben een lange snuit en een hoge rugvin. Ze zijn heel herkenbaar door hun donkergrijs tot zwarte bovenlichaam (rug) en hun witte onderkant (buik). De voorkant van een gewone dolfijn is gebruikelijk lichtbruin tot lichtgeel en de achterkant licht- tot middelgrijs. De mannetjes, iets groter dan de vrouwtjes, worden ongeveer 1,6 tot 2 meter lang en wegen tot 200 kilo. Gewone dolfijnen hebben tot wel 180 tanden! 

Gestreepte dolfijn 

De gestreepte dolfijn (Stenella coeruleoalba) is ook een soort die veel en wereldwijd voorkomt. Gestreepte dolfijnen zijn het meest te vinden in diepe, tropische tot warme gematigde oceaanwateren. Het is de dolfijnsoort die het meest voorkomt in de Middellandse Zee. Ze zijn heel sociaal en leven meestal in hechte groepen van 25 tot 100 individuen, maar zijn ook wel eens gezien in groepen van duizenden. De groep bestaat uit een complex systeem, dat geordend kan zijn op leeftijd, geslacht en broedstatus. 

Gestreepte dolfijnen worden ongeveer 2,7 meter lang en kunnen tot 160 kg wegen. Je kunt ze herkennen aan hun unieke en opvallende kleurpatroon, met, zoals hun naam al aangeeft, duidelijke strepen. De strepen lopen van hun ogen naar de flipper en langs de zij naar de onderkant van het lichaam. De bovenkant en achterkant van het lichaam zijn donkerblauw-grijs, de zijkant wordt iets lichter blauw of grijs en de onderkant is duidelijk wit tot roze-achtig. Ze hebben een lange rugvin met een haakvorm. 

Gestreepte dolfijnen zijn snel, energiek en behendig. Ze doen aan 'roto-tailing': terwijl ze hoog uit het water springen draaien ze hun staart hard rond. Ze kunnen tot wel 6 meter hoog boven het wateroppervlak uit springen! 

Witsnuitdolfijn 

Veel dolfijnen leven in warmere wateren, maar de witsnuitdolfijn (Lagenorhynchus albirostris) leeft juist in koudere wateren in de Noord-Atlantische Oceaan. In de zomermaanden leven ze in het noorden dicht bij de kust, en in de winter trekken de meeste verder uit de kust en naar het zuiden. Witsnuitdolfijnen worden regelmatig gezien voor de Nederlandse kust – het vaakst van alle dolfijnsoorten (aangezien de bruinvis officieel geen dolfijn is). 

Witsnuitdolfijnen leven gebruikelijk in groepen van 5 tot 30 individuen, maar ook bij deze soort kan dit oplopen tot wel 1.500 dolfijnen. Deze groepen kunnen worden ingedeeld naar leeftijd en geslacht. Er is geen duidelijke inschatting van het populatieaantal, maar er leven tienduizenden witsnuitdolfijnen ter wereld. 

Witsnuitdolfijnen kunnen 2,4 tot 3,2 meter lang worden; ze wegen 180 tot 350 kilo. Ze hebben een kleine snuit en een grote, gebogen rugvin. Hun lichaam is meestal donkergrijs of zwart aan de bovenkant, met lichtgrijze of witte vlekken op hun zijkanten, rug en onderkant. De rugvin en staartvin zijn meestal donker. De onderkant van hun snuit en kop is vaak wit; vandaar hun naam. 

Deze dolfijnen zijn heel snel en actief en houden ervan om te 'surfen' op golven die worden gemaakt door schepen. 

Witflankdolfijn  

De witflankdolfijn (Leucopleurus acutus of Lagenorhynchus acutus) komt voor in de gematigde wateren van de Noord-Atlantische Oceaan. Net als de witsnuitdolfijn leeft ook deze soort 's zomers dichter bij de kust en verder naar het noorden, en 's winters verder van de kust en zuidelijker. De witflankdolfijn komt echter normaal gesproken niet bij Nederland in de buurt.  

Witflankdolfijnen leven in sociale groepen van 5 tot 50 dieren, soms tot wel duizenden dieren. De scholen kunnen worden opgedeeld in leeftijd en geslacht. De wereldwijde populatie witflankdolfijnen is onbekend, maar wetenschappers schatten dat er minstens honderdduizenden zijn.  

Witflankdolfijnen zijn relatief kleine dolfijnen. Ze worden tot ongeveer 2,7 meter lang en wegen 160 tot 230 kilo. De witflankdolfijn heeft een zeer korte snuit met een donkere bovenlip en een witte onderlip. Hij is goed te herkennen aan zijn opvallende kleurenpatroon, en heeft daar ook zijn naam aan te danken. Witflankdolfijnen hebben een donkergrijze bovenkant met lichtgrijze zijkanten en een witte onderkant. Op hun zijkanten hebben ze opvallende witte vlekken onder geelbruine strepen. De dolfijnsoort heeft een relatief grote, lange rugvin. 

Ook deze dolfijnsoort is heel actief en acrobatisch; de dieren springen vaak aan het wateroppervlak. 

Grijze dolfijn 

De grijze dolfijn (Grampus griseus) staat ook wel bekend als gramper en Risso's dolfijn. Deze soort komt voor in de gematigde en tropische delen van alle oceanen ter wereld, ook in de Noordzee. Grampers zijn meestal in groepen van 10 tot 30 dieren, maar waarnemingen variëren van enkelingen en duo's tot groepen van duizenden dieren. Er leven wereldwijd honderdduizenden grijze dolfijnen. 

In tegenstelling tot veel dolfijnsoorten waarbij het mannetje groter is dan het vrouwtje, worden Risso's dolfijnen ongeveer net zo groot: 2,6 tot 4 meter lang en 300 tot 500 kilo zwaar. De dolfijnen hebben een bolvormige kop, een lange, gebogen rugvin en een smalle staart. Naarmate ze ouder worden, worden ze lichter van kleur, van zwart, donkergrijs of bruin naar lichtgrijs of bijna wit. Risso's dolfijnen zijn te herkennen aan de vele littekens die ze vaak hebben. Deze worden veroorzaakt door andere dolfijnen, prooi, haaien en kaakloze vissen. De dolfijnsoort is ook uniek door zijn gebrek aan tanden: hij heeft meestal geen boventanden en geen tot zeven ondertanden. 

Het liefst zijn grijze dolfijnen in diep water; ze kunnen wel 300 meter diep duiken en hun adem 30 minuten inhouden. Toch zijn ze aan het wateroppervlak ook heel actief. Ze springen vaak uit het water, slaan met hun borstvinnen of staart op het wateroppervlak en steken hun kop uit het water. Wanneer ze worden achtervolgd of opgejaagd door roofdieren bewegen ze met snelle sprongen in en uit het water.

Orka 

Waardoor worden dolfijnen bedreigd en hoe kunnen we ze helpen? 

Hieronder staan enkele bedreigingen waar dolfijnen mee te maken hebben en wat wij eraan doen om dolfijnen te helpen. 

Oceaanvervuiling en verstrikking in visgerei 

De oceaan is en wordt ernstig vervuild. Dit bedreigt het voortbestaan van al het zeeleven – van microscopisch plankton tot reusachtige blauwe vinvissen. Dolfijnen hebben met name te maken met plastic afval, chemische stoffen en gelekte olie. Dit kan leiden tot (inwendige) verwondingen, ondervoeding en andere gezondheidsklachten, en kan het voortplantingsvermogen aantasten. 

Een andere grote vervuiler in de oceaan is visgerei. Door commerciële visserij lopen dolfijnen en vele andere zeedieren het risico om verstrikt te raken in visgerei zoals kieuwnetten, sleepnetten en beuglijnen. En niet alleen visgerei dat in gebruik is; ook verloren of achtergelaten visnetten zijn dodelijk. Deze ‘spooknetten’ drijven met de stroming mee en nemen alles wat erin verstrikt raakt mee op hun pad. 

Eenmaal gevangen kunnen dolfijnen worstelen om zichzelf te bevrijden, wat kan leiden tot verwondingen, stress of zelfs verstikking. Veel dolfijnen wereldwijd sterven als bijvangst in vistuig, vooral in gebieden met intensieve visserij. Naar schatting worden er jaarlijks 300.000 walvissen en dolfijnen gedood door de industriële visserij. 

IFAW werkt samen met de visserij om op innovatieve wijze visgerei te ontwikkelen zonder lijnen, zodat zeedieren niet verstrikt kunnen raken. 

Oceaanlawaai 

Dolfijnen zijn sterk afhankelijk van echolocatie en vocalisaties voor communicatie, navigatie en de jacht. Er is echter steeds meer lawaai in de oceaan dat niet natuurlijk is, afkomstig van onder andere schepen, commerciële visserij en sonaractiviteiten. Dit verstoort de sonar en echolocatie van dolfijnen, en daarmee ook hun gedrag. Langdurige blootstelling aan luid onderwaterlawaai kan leiden tot stress en gehoorschade, en het verdrijven of uiteenvallen van dolfijnpopulaties. 

Wij komen in actie om schepen langzamer te laten varen om onderwaterlawaai tegen te gaan. 

Verlies van leefgebied 

Dolfijnen leven in verschillende leefgebieden, waaronder kustgebieden, riviermondingen, rivieren, meren en open oceanen. Al deze ecosystemen worden bedreigd door menselijke activiteiten. Handelingen zoals kustontwikkeling en baggeren kunnen leefgebied van dolfijnen aantasten, en gebieden wegnemen waar ze al duizenden jaren leven. Zoetwaterdolfijnen worden bedreigd door de bouw van dammen, wat leidt tot versnippering en aantasting van hun leefgebieden. 

Om leefgebied van dolfijnen te beschermen, werken we onder andere samen met lokale gemeenschappen om gebieden beter te beheren en daardoor te beschermen. 

Klimaatverandering 

Klimaatverandering vormt een grote uitdaging voor alle zeedieren, omdat het zorgt voor veranderingen in de watertemperatuur, in stromingen en in de aanwezigheid van prooidieren. Stijgende zeetemperaturen kunnen leiden tot veranderingen in de verspreiding en het gedrag van dolfijnen, en het heeft invloed op hun voortplantingsvermogen. Niet alleen de dolfijnen zelf, maar ook hun prooi kan andere gebieden opzoeken, waardoor het voor de dolfijnen lastiger wordt om voedsel te vinden.  

Veranderingen in het zeeniveau en in stormpatronen kunnen bovendien kusterosie en het verlies van leefgebied verergeren, waardoor dolfijnpopulaties nog meer worden bedreigd. Door grote schommelingen in de getijden kunnen dolfijnen gedesoriënteerd raken en stranden. 

Dit is duidelijk te zien in bijvoorbeeld Cape Cod in de Verenigde Staten, hier stranden steeds meer dolfijnen. Ons reddingsteam voor gestrande zeezoogdieren komt hier al meer dan 25 jaar in actie voor dieren in nood. We beheren hier het nieuwe Dolphin Rescue Center om gestrande dolfijnen op te vangen, intensieve zorg te bieden en te rehabiliteren zodat ze weer terug naar het wild kunnen. 

In 2023 stierven massaal rivierdolfijnen in het Tefémeer in Brazilië door ongewoon lage waterstanden en hoge temperaturen. Experts van IFAW gingen erheen om dolfijnen te helpen en de bevolking te trainen in het verlenen van noodhulp. 

In de zomer van 2024 strandden er bijna 150 dolfijnen (witflankdolfijnen) bij Cape Cod. Het was de grootste massastranding van dolfijnen ooit in de Verenigde Staten. IFAW kwam dagenlang in actie, samen met partners en meer dan 100 vrijwilligers, om zo veel mogelijk dolfijnen te kunnen redden. 

Gemiddeld stranden er in Cape Cod 76 levende dolfijnen per jaar; dit jaar waren het er al meer dan 300. 

Wil jij dolfijnen beschermen? Help om in actie te kunnen komen voor dolfijnen en andere zeezoogdieren in nood.