Bescherming van zeeën
Twee walvishaaien naderen het oppervlak van de oceaan. © Vanessa Mignon
Wist je dat sommige haaien herbivoren zijn? Dat er een veel grotere kans is om gedood te worden door een koe dan door een haai? En dat haaien al honderden miljoenen jaren onze oceanen gezond houden?
Het is tijd om het 'Jaws'-beeld te veranderen en haaien te waarderen voor hun verbazingwekkende bijdragen.
Ecosystemen balanceren
Haaien zijn essentieel voor de gezondheid van de oceaan – zonder hen kunnen mariene ecosystemen instorten. Maar de haaienpopulaties nemen snel af. De mens is de grootste boosdoener: hij doodt naar schatting 100 miljoen haaien per jaar door overbevissing. En dat massale verlies aan haaien schaadt de ecosystemen onder water, die zijn er sterk van afhankelijk.
Veel haaien zijn toppredatoren, die heersen over de oceanen waarin ze leven. Maar door die machtige rol kan hun verdwijning rimpeleffecten door de hele voedselketen hebben en hele ecosystemen uit balans brengen.
Als grotere haaien overbevist worden, lopen de populaties mesopredatoren – kleinere roofdieren waarmee deze haaien zich voeden – uit de hand. Een toename van het aantal mesopredatoren kan dan leiden tot uitputting van andere hulpbronnen, waardoor hun omgeving schade lijdt. Bijvoorbeeld, als er minder rifhaaien zijn om snappers en tandbaarzen te eten, zijn er te veel van die populaties. Die mesopredatoren zullen dan hun voedselbron overconsumeren: algenetende vissen. Zonder voldoende algenetende vissoorten in het ecosysteem kunnen algen de overhand krijgen en het koraal verstikken en doden.
Een grijze rifhaai zwemt over hard koraalrif. © Aaron - stock.adobe.com
Bewegende voedingsstoffen
Een andere manier waarop haaien ecosystemen in de oceaan helpen is door ze te voorzien van essentiële voedingsstoffen. In de ondiepe wateren van de oceaan is er meestal een tekort aan voedingsstoffen. Haaien helpen deze gebieden te voeden door te duiken om diepzeeorganismen te eten, naar ondiepe wateren te zwemmen en ze daar uit te poepen. Door te pendelen tussen de diepe en de ondiepe wateren verrijken haaien het ondiepe water met essentiële voedingsstoffen.
Zo dienen grijze rifhaaien bijvoorbeeld als stikstofkoeriers: ze brengen deze belangrijke voedingsstof via hun uitwerpselen over vanuit de diepe oceaan waar ze eten, naar ondiepe, voedselarme koraalriffen. De stikstof fungeert als mest voor de duizenden soorten die in het rifmilieu leven. Zonder haaien in de buurt om stikstof te vervoeren, zou de biodiversiteit in de ecosystemen van koraalriffen het moeilijk hebben.
Vechten tegen klimaatverandering
Wist je dat haaien kunnen helpen de opwarming van de aarde tegen te gaan? Wetenschappers hebben ontdekt dat ze een rol spelen in het weghouden van broeikasgassen uit de atmosfeer en in de oceanen houden, alleen al door te bestaan.
Tijgerhaaien in Australië, bijvoorbeeld, houden zeeschildpadden weg van onderzeese zeegrasweiden. Daarmee voorkomen de haaien dat de schildpadden de zeegrassen overbegrazen. Zeegrassen zijn een belangrijke opslagplaats van blue carbon – koolstof die door oceanen en kustecosystemen wordt opgenomen. Ze vormen dichte onderzeese graslanden die koolstofdioxide (een broeikasgas) uit de atmosfeer zuigen. Dalende aantallen haaien zorgen voor meer zeeschildpadden in de buurt die de zeegrassen uitputten. Eenmaal vernietigd komt de opgeslagen blue carbon vrij en draagt dit bij tot de opwarming van de aarde.
Het lichaam van een haai is een andere bron van blue carbon. Haaien bestaan voor 10-15% uit koolstof. Wanneer ze op natuurlijke wijze sterven, zinkt hun lichaam – samen met de koolstof – naar de diepten van de oceaan. Ze fungeren daar dan als opslagplaatsen van koolstof voor duizenden of zelfs miljoenen jaren. Maar overbevissing van haaien betekent dat veel van die koolstof uit de oceaan opstijgt en in onze atmosfeer terechtkomt.
Een witte haai zwemt tussen andere haaien en vissen. © Vanessa Mignon
Waarom zijn initiatieven voor het behoud van haaien belangrijk?
De trieste realiteit is dat haaien nu onze hulp nodig hebben om hun onmisbare diensten voor het ecosysteem te kunnen blijven doen.
Het aantal haaien neemt in een schrikbarend tempo af. Meer dan een derde van de haaiensoorten wordt momenteel met uitsterven bedreigd. Er zijn nu 71% procent minder haaien in de open zee dan 50 jaar geleden.
De wereldwijde vraag naar haaienvlees en -vinnen is de grootste boosdoener. Maar haaien verliezen ook snel hun leefgebieden, vooral die in kustgebieden die zonder goede regelgeving ontwikkeld worden.
Alle bedreigingen waarmee haaien te maken hebben worden versterkt door het feit dat de meeste haaien in een langzaam tempo leven. Haaien worden langzaam volwassen en krijgen weinig jongen. De mens bevist veel soorten sneller dan ze zich kunnen voortplanten.
Meer haaien in de buurt hebben om hun cruciale ecosysteemfuncties te vervullen houdt de oceanen gezond en vermindert de gevolgen van de wereldwijde klimaatverandering. Dat betekent dat inspanningen om haaien te beschermen niet alleen de haaien zelf ten goede komen; ze helpen de hele planeet.
Gerelateerde content
Zonder jouw steun kunnen wij ons werk niet doen. Geef nu voor het verbeteren van de leefomstandigheden voor dieren.