weetjes over haaien

Is een haai een vis? 

Haaien zijn vissen. Sommige mensen denken dat haaien zoogdieren zijn, omdat ze bepaalde fysieke kenmerken hebben van een zoogdier. Maar net als andere vissen zijn haaien koudbloedig, ze ademen met hun kieuwen en hun huid bestaat uit kleine, harde, tandachtige schubben. Er zijn ook verschillende kenmerken van zoogdieren die haaien niet hebben: ze hebben geen haar, produceren geen melk en hebben geen neocortex (deel van de hersenen dat betrokken is bij hogere functies zoals waarnemen, redeneren en abstract denken).  

Waar leven haaien? 

Haaien leven in alle oceanen. Sommige blijven dicht bij de kust en leven in ondiepe wateren, andere geven de voorkeur aan de diepere wateren in het midden van de oceaan. 

Hoeveel soorten haaien zijn er? 

Er zijn meer dan 500 haaiensoorten die de oceanen bevolken. Deze zijn onderverdeeld in acht orden: grondhaaien (Carcharhiniformes); varkenshaaien (Heterodontiformes); grauwe haaien (Hexanchiformes); makreelhaaien (Lamniformes); bakerhaaien (Orectolobiformes); zaaghaaien (Pristiophoriformes); doornhaaiachtigen (Squaliformes); en zee-engelen (Squatiniformes).  

Wat eten haaien? 

Bijna alle haaien zijn carnivoren die andere zeedieren eten. De meeste haaien hebben kleine vissen, weekdieren en schaal- en schelpdieren op het menu staan, die meestal in hun geheel worden doorgeslikt. Grotere haaiensoorten eten ook grotere vissen en zeedieren zoals dolfijnen en zeeleeuwen, waarbij ze hun scherpe tanden gebruiken. Filtervoeders, zoals de walvishaai, nemen grote happen water waar ze plankton, garnalen en visjes uit filteren met hun speciale kieuwen.

Hoeveel tanden heeft een haai? 

Dat is heel verschillend! Walvishaaien zijn de absolute recordhouders onder de haaien met maar liefst 3.000 kleine, puntige tanden. Witte haaien daarentegen hebben slechts zo'n 50 tanden. 

Wist je dat: Haaien krijgen voortdurend nieuwe tanden gedurende hun leven.

Heeft een haai botten? 

Haaien hebben geen botten. Ze hebben een skelet van kraakbeen. Omdat kraakbeen veel flexibeler en lichter is dan bot, kunnen haaien vliegensvlug door het water bewegen zonder dat dit ze veel energie kost.  

Hoe snel kan een haai zwemmen ? 

De meeste haaien cruisen het grootste deel van de tijd met een snelheid van één tot drie kilometer per uur door de oceaan, dat is ongeveer net zo snel als de gemiddelde mens zwemt. Maar er zijn ook verschillende supersnelle soorten. Voor zover bekend is de kortvinmakreelhaai – of mako – met een gemeten topsnelheid van 74 kilometer per uur de snelste haai ter wereld.

Hoe oud wordt een haai? 

De meeste haaien in het wild leven 20 tot 30 jaar, maar sommige soorten kunnen veel ouder worden. Groenlandse haaien kunnen zelfs extreem oud worden, ten minste 272 jaar. Dat maakt deze haaien tot de langstlevende gewervelde dieren die er bestaan.  

Hoe slapen haaien? 

Tot voor kort werd aangenomen dat haaien niet slapen omdat ze moeten blijven zwemmen om water door hun kieuwen te laten gaan waar ze hun zuurstof uit halen. Maar niet alle soorten gebruiken deze manier om zich van zuurstof te voorzien; sommige gebruiken de spieren in hun bek om water langs hun kieuwen te voeren, zodat ze toch zuurstof kunnen opnemen terwijl ze uitrusten. Recent onderzoek heeft bevestigd dat Nieuw-Zeelandse zwelhaaien – die door hun bek ademen – wel degelijk in slaap vallen als ze uitrusten... soms met hun ogen open! 

Hoe paren haaien en hoe plant een haai zich voort? 

In tegenstelling tot sommige vissen worden haaien inwendig bevrucht, wat betekent dat het eitje en sperma samenkomen in het lichaam van het vrouwtje. Sommige haaien leggen bevruchte eieren op de bodem van de oceaan, andere baren levende jongen. 

Leuk weetje: Hoewel haaien paren om zich voort te planten, zijn er enkele uitzonderlijke gevallen bekend van vrouwtjes zijn zwanger zijn geraakt zonder dat er mannetjes in de buurt waren.

Hoeveel haaien worden er per jaar gedood? 

Naar schatting worden er elk jaar 100 miljoen haaien gedood door mensen. Dat zijn gemiddeld bijna 274.000 haaien per dag, meer dan 11.000 haaien per uur, en ongeveer drie haaien elke seconde! 

Hoeveel mensen worden er jaarlijks door haaien gedood? 

In tegenstelling tot het schrikbarend hoge aantal haaien dat wordt gedood door menselijk toedoen, worden jaarlijks wereldwijd minder dan 10 mensen gedood door een haai. Ter vergelijking: elk jaar worden ongeveer 24 mensen gedood door rondvliegende champagnekurken, veroorzaken broodroosters de dood van naar schatting 700 mensen, en overlijden ongeveer 2.000 mensen nadat ze zijn geraakt door de bliksem.  

Nog een interessant haaienweetje: Deskundigen denken dat haaienaanvallen op mensen meestal onbedoeld zijn. Waarschijnlijk denken de haaien dat de trappelende voeten kleine vissen zijn. 

Met welke bedreigingen worden haaien geconfronteerd?  

Momenteel wordt meer dan een derde van alle haaiensoorten met uitsterven bedreigd. Haaienpopulaties in de open oceaan zijn de afgelopen 50 jaar met 71% afgenomen.  

Deze afname is grotendeels te wijten aan de wereldwijde vraag naar haaienvlees en vinnen, die ervoor zorgt dat sommige haaiensoorten op de rand van uitsterven staan. 

Ondertussen heeft de rest van de haaien te maken met habitatverlies. De leefgebieden van haaien, zeker die in kustgebieden, worden vernietigd door residentiële en commerciële ontwikkeling, het kappen van mangrovebossen en vervuiling.  

Haaien zijn bijzonder kwetsbaar voor deze bedreigingen omdat het zo lang duurt voordat ze geslachtsrijp zijn en meestal maar een paar jongen per keer krijgen. Veel haaien worden gedood voordat ze de kans hebben gekregen om zich voort te planten, wat het moeilijk maakt voor populaties om zich te herstellen. 

Wat doet IFAW om de haaien te helpen?

IFAW werkt samen met bij CITES (Conventie Inzake de Internationale Handel in Bedreigde Uitheemse Dieren en Planten) betrokken overheden om de handel in bedreigde haaiensoorten te beperken. In het kader van IFAW-projecten worden trainingen gegeven over de handhaving van handelsmaatregelen en het herkennen van bedreigde diersoorten (visueel en genetisch), en wordt bijgedragen aan de ontwikkeling van duurzame exportquota.