10 van de meest bedreigde diersoorten in Europa

Hoewel het algemeen bekend is dat bepaalde diersoorten met uitsterven worden bedreigd, wordt de werkelijke omvang van het probleem makkelijk onderschat. De realiteit is dat vele diersoorten gevaar lopen: maar liefst 22% van de Europese dieren wordt met uitsterven bedreigd. Dit alarmerende gegeven herinnert ons eraan hoe belangrijk het is om de wilde dieren op dit continent te beschermen en te behouden.

Hoewel de lijst van bedreigde diersoorten in Europa lang is, nemen we in dit artikel tien van de meest bedreigde dieren onder de loep, waaronder zeer kwetsbare soorten met populaties die op het punt van uitsterven staan.

Elk van de onderstaande diersoorten heeft te maken met andere uitdagingen en bedreigingen, waardoor het des te belangrijker is om te weten hoe we hun afnemende populaties kunnen behouden. Van de Mediterrane monniksrob, met een geschatte populatie van ongeveer 400, tot de Beierse woelmuis, met minder dan 50 overgebleven exemplaren: ontdek hieronder enkele van de meest bedreigde dieren in Europa.

Wilde hamster

Wat is een wilde hamster? De (Europese) hamster (Cricetus cricetus) is een knaagdier met een stevig postuur. Hij kan tot 34 centimeter lang worden en heeft een relatief korte staart van zo’n 6 centimeter lang. Hamsters hebben meestal een dikke, lange, roodbruine vacht, met ronde wangen, kleine harige oren en brede voeten. De wilde hamster is niet de soort die vaak als huisdier wordt gehouden, dat is de goudhamster (Mesocricetus auratus).

De populatie wilde hamsters is sterk versnipperd. Hij komt voor in graslanden in veel Europese landen, waaronder Nederland, België, Frankrijk, Duitsland, Hongarije, Slowakije, Roemenië en Tsjechië.

Hoeveel wilde hamsters zijn er nog? Hoewel het niet precies bekend is hoeveel hamsters er nog in het wild leven, weten we wel dat ze ernstig bedreigd zijn. Hun verspreidingsgebied is gekrompen met naar schatting 94% in Frankrijk en 75% in Oost-Europa. Volgens de IUCN dreigt de wilde hamsterpopulatie binnen drie decennia uit te sterven als er geen beschermingsmaatregelen worden genomen.

Waarom is de wilde hamster bedreigd? De oorzaken achter de afname van de populatie wilde hamsters zijn complex en onduidelijk. Men denkt echter dat het verlies en de versnippering van het leefgebied, veroorzaakt door de aanleg van infrastructuur, wegen en landbouw, een drijvende factor is. De levensduur van de wilde hamster is erg kort: één tot twee jaar. Daarom zouden ze twee nesten per jaar moeten krijgen om hun huidige populatieniveau te handhaven.

Karpathoskikker

Sarrabus' grottensalamander

Wat is een Sarrabus’ grottensalamander? De ‘Sarrabus’ grottensalamander’ (Speleomantes sarrabusensis) is een kleine amfibiesoort uit de familie longloze salamanders. Zijn huid is meestal bruin tot donkerbruin van kleur, waardoor hij goed opgaat in de schemerige omgeving van grotten en rotsspleten, hun leefgebied. Het lichaam van de Sarrabus’ grottensalamander is langgerekt en slank, en hij heeft smalle vingers en tenen die geschikt zijn om door de nauwe ruimtes in in grotten te navigeren. Hun langere staarten helpen hen bij hun evenwicht en beweging.

Sarrabus’ grottensalamanders leven in de bossen en rotsachtige gebieden van Sardinië, Italië. Hun leefgebied is beperkt tot de Sette Fratelli berg, tussen 200 en 800 meter boven zeeniveau, met een geschat bereik van slechts 70 vierkante kilometer.

Hoeveel Sarrabus’ grottensalamanders zijn er nog? Hoewel het exacte aantal onbekend is, classificeert de Rode Lijst van IUCN deze soort als ernstig bedreigd, en de populatie neemt af.

Ongeveer 80% tot 90% van de gehele populatie van de soort kwam ooit voor op Sardinië. Van deze bekende populatie wordt geschat dat er een afname van 70% tot 80% is.

Waarom is de Sarrabus’ grottensalamander bedreigd? Het zeer beperkte geografische verspreidingsgebied van deze soort brengt hem in gevaar. Daarnaast zet het vangen van de salamander voor de huisdierenhandel het voortbestaan nog verder onder druk. Klimaatverandering brengt de Sarrabus’ grottensalamander ook in gevaar, omdat de soort een specifiek microklimaat nodig heeft. Als het klimaat verandert, heeft dat invloed op de verspreiding en activiteit van de salamander.

Andere Europese salamandersoorten worden ook bedreigd door ziekten die worden veroorzaakt door bepaalde schimmelinfecties. De amfibiepopulaties wereldwijd zijn hierdoor aanzienlijk afgenomen.

Salamancaberghagedis

Wat is een Salamancaberghagedis? De salamancaberghagedis (Iberolacerta martinezricai) is een van de meest bedreigde diersoorten in Europa. Salamancaberghagedissen zijn relatief kleine reptielen met opvallende felgroene patronen op hun meestal donkerbruine tot zwarte lichaam. Ze hebben meestal slanke, lange lichamen, lange staarten en relatief korte ledematen. Net als de meeste hagedissoorten hebben ze driehoekige koppen, met ogen die aan de bovenkant van de zijkanten van hun kop zitten.

Ze komen voor in Spanje, vooral in rotsachtige gebieden op grote hoogte, zoals bergtoppen.

Hoeveel Salamancaberghagedissen zijn er nog? Er leven nog minder dan 100 volwassen salamancaberghagedissen in het wild en hun populatie neemt af. De soort is helaas ernstig bedreigd.

Waarom is de Salamancaberghagedis bedreigd? De aanleg van wegen in het leefgebied van deze hagedissensoort vormt een bedreiging voor zijn voortbestaan. Seizoenstoerisme is ook een grote factor; er rijden steeds meer terreinwagens in hun leefgebied. Klimaatverandering kan ook een rol spelen bij de afname van de populatie van de salamancaberghagedis, door temperatuurschommelingen, veranderende leefgebieden en een verhoogd risico op bosbranden.

Eolische muurhagedis

Wat is een Eolische muurhagedis? De Eolische muurhagedis (Podarcis raffonei) is een kleine hagedissensoort. Hij leeft op de Eolische eilanden in Italië, in specifieke gebieden met struikgewas en berggebieden. Ze bewonen heel kleine rotseilandjes en een paar geïsoleerde plekken op het eiland Vulcano.

Eolische muurhagedissen hebben relatief slanke lichamen met platte, driehoekige koppen. Deze hagedissen zijn behendige klimmers en worden vaak aangetroffen op muren – de naam zegt het al – en op rotspartijen. Hun langere staarten helpen hen in evenwicht te blijven, maar ze kunnen ook van hun lichaam worden losgemaakt om te ontsnappen aan een bedreiging.

Hoeveel Eolische muurhagedissen zijn er nog? Van de ernstig bedreigde Eolische muurhagedissen zijn er minder dan 500 over. Men schat dat er 200 tot 400 individuen te vinden zijn in Strombolicchio en Scoglio Faraglione; er zijn slechts 20 tot 30 individuen in La Canna en de populatie op Vulcano is zelfs bijna uitgestorven.

Waarom is de Eolische muurhagedis bedreigd? De introductie van uitheemse soorten in het beperkte leefgebied van de Eolische muurhagedis, waaronder roofdieren en concurrenten, heeft het voortbestaan van de soort in gevaar gebracht. Het verzamelen van Eolische muurhagedissen uit het wild voor wetenschappelijk onderzoek heeft ook bijgedragen aan de afname van hun populatie.

‘Oltenia’ blindmuis

Wat is een Oltenia blindmuis? De ‘Oltenia’ blindmuis (Spalax istricus) is een knaagdiersoort die onder de grond leeft. Deze ernstig bedreigde dieren zijn relatief klein en hebben een grijsbruine vacht die opgaat in de kleur van de grond waarin ze leven. Hun sterke, cilindrische lichaam en armen en hun klauwen zijn gemaakt om door de grond te graven. Ondanks dat ze blind zijn en geen ogen lijken te hebben, hebben ze hele kleine oogjes onder hun huid en vacht die licht kunnen waarnemen. Ze hebben ook een staart, hoewel die erg kort is.

Oltenia blindmuizen komen voor in Roemenië, in steppe- en bossteppe-landschappen.

Hoeveel Oltenia blindmuizen zijn er nog? Het is heel goed mogelijk dat deze blindmuizen al zijn uitgestorven. Ondanks uitgebreide zoekacties zijn er de afgelopen 30 jaar geen gegevens geregistreerd over hun populatie. Daarom staan ze als ernstig bedreigd op de Rode Lijst van IUCN.

Waarom is de Oltenia blindmuis bedreigd? Blindmuizen worden van oudsher behandeld als ongedierte in de landbouw en krijgen geen bescherming van Europese wetten. Als ze in boerderijen en tuinen werden gezien, werden ze vaak gedood. De blindmuis wordt ook bedreigd door verlies van leefgebied, omdat steeds meer land wordt gebruikt voor landbouw.

Mediterrane monniksrob 

Wat is een Mediterrane monniksrob? De Mediterrane monniksrob (Monachus monachus), ook wel gewone monniksrob, is een zeezoogdier met een uniek uiterlijk. Hij kan 215 tot 275 centimeter lang worden en weegt ongeveer 235 tot 300 kilogram. De volwassen mannetjes hebben meestal een zwarte vacht met een witte buikvlek, terwijl volwassen vrouwtjes een bruine of grijze vacht hebben met een lichtere buik.

Deze zeehondensoort staat bekend om zijn grote, ronde, expressieve ogen en de lange snorharen op zijn snuit. Mediterrane monniksrobben hebben langwerpige, gestroomlijnde en flexibele lichamen met sterke, peddelachtige flippers, waardoor ze goed kunnen zwemmen. Ze hebben prominente, v-vormige neusgaten bovenop hun snuit, die handig zijn om te ademen aan het wateroppervlak.

Deze zeehonden komen met name voor in het oosten van de Middellandse Zee en het noordoosten van de Atlantische Oceaan.

Hoeveel Mediterrane monniksrobben zijn er nog? De Mediterrane monniksrob is een bedreigde diersoort. Er zijn nog maar rond de 400 volwassen exemplaren over, hoewel hun populatie naar verluidt toeneemt.

Waarom is de Mediterrane monniksrob bedreigd? Het verspreidingsgebied van de Mediterrane monniksrob is beperkt door menselijke invloeden en aantasting van het leefgebied. Mensen hebben langs de kusten infrastructuur gebouwd, zoals wegen, hotels, huizen en elektriciteitscentrales. Hierdoor zijn broedplaatsen en veilige plekken voor zeehondenjongen aangetast.

Toerisme is een van de grootste bedreigingen voor het voortbestaan van deze zeehondensoort. In gebieden waar duiken populair is geworden, is er bijvoorbeeld een afname van het aantal jongen. Ook scheepsaanvaringen zijn een bedreiging: ze verwonden of doden Mediterrane monniksrobben.

Zee-engel

Wat is een zee-engel? De zee-engel (Squatina squatina) is een haaiensoort. Hij heeft een breed, plat lichaam dat lijkt op een rog. Zee-engelen hebben meestal een grijze of bruine kleur, dat hen helpt om te camoufleren op de zeebodem. Ze hebben twee rugvinnen en ook borstvinnen, waarmee ze zich kunnen onderscheiden van roggen. Zee-engelen hebben een brede bek vol scherpe tanden, waarmee ze prooien zoals vissen en schaaldieren kunnen vangen.

De zee-engel komt voor in de Middellandse Zee, in de Egeïsche Zee, rond de Canarische Eilanden en rond de kusten van Groot-Brittannië en Ierland, hoewel zijn historische verspreidingsgebied groter is. Zijn aanwezigheid is onzeker in veel gebieden waar hij ooit leefde.

Hoeveel zee-engelen zijn er nog? Zee-engelen worden ernstig bedreigd. Hoewel de exacte aantallen niet bekend zijn, neemt de populatie naar verluidt af.

Waarom is de zee-engel bedreigd? Er zijn verschillende factoren die bijdragen aan de bedreigde status van de zee-engel. Ze zijn van oudsher doelwit van de commerciële visserij voor hun vlees en vinnen, wat een belangrijke oorzaak is van de afname van hun populatie. Ze worden ook vaak onbedoeld gevangen als bijvangst in ander vistuig, zoals sleepnetten en beuglijnen. Ze zijn extra gevoelig voor overbevissing, omdat de soort zich langzaam voortplant.

Vale pijlstormvogel

Wat is een vale pijlstormvogel? De vale pijlstormvogel (Puffinus mauretanicus) is een middelgrote zeevogel met lange vleugels. Hij broedt uitsluitend op de Spaanse eilandengroep de Balearen. Tijdens het broedseizoen foerageert hij echter ook op het Iberisch schiereiland en in Algerije en Marokko. Na het broedseizoen trekt de soort naar de kusten van Zuidwest-Europa, waaronder Spanje, Portugal en Frankrijk, maar ook het Verenigd Koninkrijk.

Hoeveel vale pijlstormvogels zijn er nog? De vale pijlstormvogel is ernstig bedreigd; er zijn nog maar ongeveer 19.000 vogels over. De populatie neemt naar verluidt in aantal af.

Waarom wordt de vale pijlstormvogel bedreigd? Op dit moment is de grootste bedreiging voor de vale pijlstormvogel bijvangst: het per ongeluk vangen van deze vogels door vissers. Bijvangst is helaas een probleem dat veel dieren over de hele wereld treft, waaronder zeezoogdieren en schildpadden. Predatie (roof) door geïntroduceerde soorten – zoals ratten, katten en genetkatten – is ook een probleem. Daarnaast wordt de soort bedreigd door acute vervuiling, zoals olievlekken. Olie kan de natuurlijke waterdichte laag van de veren van zeevogels aantasten of zelfs verwijderen. Als de vogels niet meer waterdicht zijn, kunnen ze last krijgen van bijvoorbeeld onderkoeling.

Wat wordt er gedaan om bedreigde diersoorten te beschermen?

Er zijn verschillende initiatieven op internationaal en Europees niveau om bedreigde soorten te beschermen. De nieuwe natuurherstelwet van de Europese Unie is bijvoorbeeld bedoeld om ecosystemen en leefgebieden van soorten op het land en in het water te herstellen door bindende doelen te stellen voor de lidstaten.

IFAW biedt directe hulp aan dieren in Europa en zet zich actief in voor de bescherming van bedreigde diersoorten in Europa en de rest van de wereld. Deze dieren hebben hard hulp nodig. Het behoud van biodiversiteit is van levensbelang voor dieren, mensen en de planeet.