Jack de olifant: de soort redden, individu per individu

De stip op de satellietkaart is geen bestemming, maar geeft de positie aan van Jack, een weesolifant die met hulp van IFAW terugkeerde in het wild en nu ook nog eens de diersoort helpt beschermen. Jacks voormalige verzorgers van Wild is Life (WIL) in Zimbabwe kunnen precies zien waar hij is, ook al heeft hij het opvangcentrum al maanden geleden verlaten. Zijn GPS-halsband deelt elke vier uur zijn exacte locatie, 24 uur per dag.

Er zijn andere 'hulpagenten' geweest: Sizi, Matabele, Annabelle, Nora en Nkanyezi. Allemaal verweesde olifanten die door WIL werden verzorgd, van een zender werden voorzien en naar de IFAW-Zimbabwe Elephant Nursery (ZEN) in Panda Masuie Forest Reserve werden gebracht. Deze olifanten vertrokken voor langere tijd, maar keerden uiteindelijk allemaal terug. Jack daarentegen heeft voorgoed afscheid genomen en heeft zich bij een wilde kudde gevoegd.

Een kaart om te kunnen rondtrekken

De informatie die we ontvangen van Jacks GPS-halsband is een integraal onderdeel van ons Room to Roam-initiatief. Jack trekt met zijn kudde het Panda Masuie Forest in en uit en doorkruist de kern van het Kavango-Zambezi Transfrontier Conservation Area.

Met elk signaal van Jacks GPS leren we over de dynamiek en reisgewoonten van zijn kudde. Elke keer dat ze tussen Zimbabwe en Botswana bewegen, nemen ze bepaalde routes. Door die paden te lokaliseren, kunnen we ervoor zorgen dat die specifieke gebieden toegankelijk en veilig blijven voor wilde dieren.

Jack creëert een routekaart die ons laat zien op welke plekken we ons op moeten richten.

Redding zit in de details

Jack zou er niet zijn zonder reddingswerk, een vaak ondergewaardeerde tak van natuurbehoud. De grote campagnes van het traditionele natuurbehoud krijgen vaak meer aandacht.

Vanuit het (9 km hoge) oogpunt van het redden van een diersoort hebben de lijnen op de kaart een grote impact, maar het is niet genoeg als enige strategie. Het ecosysteem is een gigantische machine met miljoenen kleine onderdelen die met elkaar samenwerken. Als er ook maar één schroef uitvalt, kan die instabiliteit ertoe leiden dat meer onderdelen losraken en de hele machine uiteenvalt. Reddingswerk houdt de schroeven vast.

IFAW's initiatief Room to Roam begon met het doel om één diersoort te redden en te beschermen: Afrikaanse savanneolifanten. Er trekken meer dan 330.000 van deze olifanten rond in de landschappen van Oost- en Zuidelijk Afrika. Dat zijn meer dan 330.000 schroeven om in stand te houden. Als we er te veel verliezen, zal het domino-effect het hele ecosysteem platleggen.

Behoud is veel makkelijker dan herstel. Je kent het vast als je ooit een schroef bent kwijtgeraakt: het terugvinden en terugzetten is lastig. Maar als we de huidige schroeven behouden terwijl we er meer toevoegen, wordt de machine steeds stabieler en is de kans op problemen in de toekomst veel kleiner.

Elke methode, elke insteek, allemaal tegelijk

Bij IFAW kiezen we voor een holistische aanpak, waarbij we het behoud van olifanten van alle kanten tegelijk benaderen. Geen enkele strategie is belangrijker dan de andere, omdat ze allemaal samenwerken.

Met het Room to Roam-initiatief worden 12 reeds beschermde clusters met elkaar verbonden, zodat olifanten veilig van het ene naar het andere gebied kunnen trekken. Er wonen zeven miljoen mensen binnen gebied waar olifanten rondtrekken, dus er zijn talloze gevaren voor olifanten én mensen. Een deel van de oplossing is samenwerken met gemeenschappen om privé- en gemeenschapsgronden te leasen en veilig te stellen.

We geven de gemeenschappen voorlichting en helpen hen bij het implementeren van manieren waarop ze veilig kunnen samenleven met olifantenkuddes. We stellen individuen in staat om zich bezig te houden met het beheer van natuurlijke hulpbronnen. We leiden niet alleen rangers op om stropers op afstand te houden; we creëren ook werkgelegenheid om mensen alternatieve, lucratievere bronnen van inkomsten te bieden in plaats van stroperij.

Maar dit gebeurt allemaal niet van de ene op de andere dag.

Hoewel deze benaderingen steeds meer terrein winnen, lopen individuele olifanten nog steeds gevaar. Het kan jaren duren om een terrein veilig te stellen, werkgelegenheid te creëren en wetgeving aan te nemen. Wel kunnen we snel één olifant redden. Een reddingsactie is een directe oplossing voor een bestaand probleem. Bovendien zorgt het voor langdurige effecten voor de toekomst.

Jacks reis

Toen rangers Jack in 2018 alleen aantroffen in een droogstaande drinkplaats, brachten ze hem in veiligheid, in de hoop dat dat alles was wat hij nodig had. Maar toen het niet lukte om hem te herenigen met de kudde, werd hij meegenomen naar WIL om te worden verzorgd bij IFAW-ZEN totdat hij klaar was om terug te keren naar het wild.

Jack bleef er tot mei 2021, toen hij werd overgebracht naar de vrijlatinglocatie in Panda Masuie Forest. Daar trok hij rond met de inheemse kuddes onder het toeziend oog van menselijke begeleiders. Toen hij een wilde kudde tegenkwam, deden de begeleiders een stapje terug zodat ze elkaar konden leren kennen.

Jack bracht steeds meer tijd door met die wilde kudde, tot hij op 28 juli 2021 samen met de kudde verder trok. De GPS-halsband die Jack draagt, helpt niet alleen ons initiatief, maar helpt ook zijn begeleiders - zijn menselijke familie - om zich verbonden te blijven voelen. January Gweshe, Jacks hoofdbegeleider van ZEN, zegt dat al zijn dieren zijn familie zijn. Hoewel hij verdrietig is om ze te zien gaan, is hij trots op hun moed om terug te keren naar het wild.

De impact van een individu

Als veteraan van WIL zal Jack de locatie van zijn kudde blijven delen tot hij uit zijn GPS-halsband is gegroeid. Op een dag zal hij zich bij andere mannelijke olifanten voegen en over de savanne trekken, op zoek naar een partner. Hopelijk verwekt hij op een dag een eigen kalf.

Vanaf een afstand van 9.000 meter kun je zien hoe de mensheid zich inzet om de olifant te redden. Maar als je van dichtbij kijkt, zie je January die Jack opvangt, Jos die voor Sizi zorgt en Roxy die Annabelle helpt: individuen die individuen helpen. Ook zie je Jack, een olifant die mensen helpt om zijn eigen soort te redden.

We zijn ervan overtuigd dat onze strategie succesvol zal zijn, maar we weten dat het tijd nodig heeft. Door reddingsacties kunnen we er zeker van zijn dat tegen de tijd dat Room to Roam haar hoogtepunt bereikt, er nog steeds een soort over is om te beschermen. Want het redden van een individu is het redden van een soort.