Poep kan dieren en de planeet beschermen

Ook zonder menselijke tussenkomst speelt poep een vitale rol in het behoud van gezonde ecosystemen. Lees hier hoe poep dieren, mensen en de planeet als geheel kan beschermen.

Poep draagt bij aan een gezonde oceaan

Laten we op microscopisch niveau beginnen.

Fytoplankton, dat met het blote oog niet te zien is, bestaat uit piepkleine organismen die in de oceaan zweven. Ze benutten de energie van de zon door middel van fotosynthese en zetten kooldioxide (CO2) om in zuurstof. Ongeveer tweederde van de totale hoeveelheid zuurstof in de atmosfeer wordt geproduceerd door fytoplankton in de oceaan. Fytoplankton fungeert ook als natuurlijke opslagplaats voor koolstof en absorbeert grote hoeveelheden koolstofdioxide uit de atmosfeer.

Zonder fytoplankton zou de hoeveelheid zuurstof in onze atmosfeer ernstig afnemen, wat zou leiden tot het massaal uitsterven van veel planten- en diersoorten. Fytoplankton vormt ook de basis van de voedselketen in zee: het biedt voedsel voor zoöplankton (organismen die fytoplankton eten), kleine vissen en uiteindelijk grotere zeedieren.

Fytoplankton is een belangrijke speler in de strijd tegen klimaatverandering. Om te zien hoe poep hier een rol in speelt, richten we onze aandacht op walvissen.

De rol van walvissen

Walvissen staan bekend als ingenieurs van de oceaan, vanwege hun vermogen om voedingsstoffen over grote afstanden te vervoeren. Het zijn 's werelds grootste dieren en ze eten tonnen vis en krill. De voedingsstoffen in deze prooien, zoals stikstof en ijzer, worden vervolgens verwerkt door het lichaam van de walvis.

Nu wordt het interessant: wanneer walvissen hun voedingsrijke poep lozen vlak bij het wateroppervlak, komen de voedingsstoffen vrij, en fungeren die als natuurlijke meststof voor fytoplankton. Dit bevordert hun groei en hun vermogen om CO2 uit de atmosfeer op te nemen. Dit draagt weer bij aan de algehele gezondheid van het ecosysteem in de oceaan.

De verhoogde productiviteit van fytoplankton is niet alleen goed voor het leven in zee. Aangezien ze koolstof opslaan, vermindert het ook de gevolgen van klimaatverandering.

Het belang van haaien

Een ander essentieel onderdeel van gezonde mariene ecosystemen zijn haaien. Ze zijn nodig om de oceanen gezond te houden door – je raadt het al – hun poep.

Als toproofdieren hebben haaien een unieke positie in de mariene voedselketen. Hun eetlust voor verschillende prooien, waaronder vissen en zeezoogdieren, leidt tot een kettingreactie dat de verspreiding van voedingsstoffen over de oceaan sterk beïnvloedt.

In tegenstelling tot zoogdieren hebben haaien geen zwemblaas, wat betekent dat ze constant moeten zwemmen om niet te zinken. Deze voortdurende beweging heeft een groot voordeel: terwijl haaien zwemmen, lozen ze voortdurend afvalstoffen. Hierdoor worden voedingsrijke uitwerpselen verspreid over grote delen van de oceaan.

Via de uitwerpselen van haaien komen essentiële voedingsstoffen in het water terecht, zoals stikstof en fosfor. Over het algemeen ontbreken in ondiep water de voedingsstoffen die planten en dieren nodig hebben om te gedijen. Haaien duiken diep, voeden zich met prooi en zwemmen dan naar ondieper water, waar ze de belangrijke voedingsstoffen uitpoepen.

Zonder haaien die stikstof transporteren zou de biodiversiteit in de ecosystemen van koraalriffen het heel moeilijk hebben. De hoge productiviteit van haaien ondersteunt het hele voedselweb in zee en is nuttig voor alle dieren, van kleine vissen tot grotere zeezoogdieren.

Poep versterkt de biodiversiteit

Niet alleen in de oceaan heeft poep een belangrijke rol; dit heeft het ook op het land. We hebben het al gehad over het feit dat mensen poep gebruiken om planten en gewassen te bemesten, maar waar hebben we dit geleerd? In de natuur gebeurt hetzelfde. Als dieren hun uitwerpselen in het wild achterlaten, of ze zich nu in regenwouden of op savannes bevinden, ondersteunt dit de biodiversiteit binnen het ecosysteem.

Olifanten zijn hier een perfect voorbeeld van. Het zijn enorme dieren, dus je kunt verwachten dat hun hoeveelheid poep behoorlijk groot is. Hun enorme eetlust, in combinatie met een spijsverteringssysteem dat slechts een deel van de gegeten vegetatie afbreekt, zorgt voor grote hoeveelheden voedselrijke mest. Dit is fundamenteel voor de biodiversiteit in hun leefgebieden.

Uitwerpselen van olifanten zijn een krachtige bron van essentiële voedingsstoffen, waaronder stikstof en fosfor, die essentieel zijn voor de groei van planten. Wanneer olifanten poepen, verspreiden ze deze voedingsstoffen over het landschap. Dit is een natuurlijk bemestingsproces, het verrijkt de bodem en creëert voedingsbronnen in de buurt van de mest.

Olifanten verspreiden via hun poep ook plantresten, en stimuleren zo de groei van planten over uitgestrekte gebieden. In de mest zitten zaden van opgegeten vruchten en planten die, wanneer ze over het landschap worden verspreid, in een ideale (bemestte) omgeving terechtkomen om te ontkiemen.

Uitwerpselen bevatten eveneens een groot aantal micro-organismen, waaronder bacteriën en schimmels, die helpen bij de afbraak van organisch materiaal. Dit is essentieel voor de voedingskringloop: het terugbrengen van belangrijke stoffen naar de bodem en het creëren van een rijke omgeving die een breed spectrum aan micro-organismen ondersteunt.

Poep maakt het behoud van diersoorten mogelijk

Naast de directe voordelen voor levende organismen, kan poep ook helpen bij wetenschappelijk onderzoek. Net als een visitekaartje of een spoor van broodkruimels, zijn uitwerpselen van dieren een makkelijke en effectieve manier voor wetenschappers om de gezondheid van dieren te volgen die moeilijk te vinden zijn.

Dierenpoep kan een schat aan informatie bevatten voor wetenschappers en natuurbeschermers. Uitwerpselen geven waardevolle inzichten over het dieet, de gezondheid, het DNA en het algehele welzijn van een dier. Het analyseren van deze uitwerpselen is een efficiënte en niet-invasieve methode voor onderzoekers om cruciale gegevens te verzamelen zonder directe interactie met de dieren. Dit is vooral nuttig bij diersoorten die heel schuw of bedreigd zijn.

Koala’s redden

Koala’s bijvoorbeeld hebben te maken met een aantal bedreigingen voor hun voortbestaan. Ze zijn in het wild erg moeilijk te vinden, waardoor het lastig is om ze op de traditionele manier te observeren. Hun uitwerpselen vormen echter een waardevol spoor voor natuurbeschermers die deze buideldieren willen begrijpen en beschermen.

In 2022 zette IFAW in Australië speurhonden in om koala-uitwerpselen op te sporen, en zo meer te weten te komen over hoe koala's herstelden van de bosbranden die hun leefgebied hadden verwoest. De koalapoep werd geanalyseerd om inzicht te krijgen in hun hormoonspiegels, de micro-organismen van de darmen en de hoeveelheid ziekteverwekkers, om te bepalen hoe veerkrachtig koala's zijn na natuurrampen.

De mogelijkheid om wilde dieren op een niet-invasieve manier te monitoren is een belangrijke aanwinst voor natuurbehoud. Traditionele methoden, zoals directe observatie of vangst van de dieren, kunnen stressvol zijn voor de dieren en geven hun gedrag in hun natuurlijke leefgebieden mogelijk niet nauwkeurig weer.

In 2023 gebruikten we opnieuw koala-uitwerpselen om de aanwezigheid van de dieren goed te kunnen controleren. We hadden een 'koalacorridor' aangelegd, die bestaande stukken leefgebied met elkaar verbond, zodat de dieren een veilige doorgang hadden. Door koalapoep te detecteren tussen de bomen, slechts twee jaar nadat ze waren geplant, konden natuurbeschermers zien dat hun inspanningen werkten, wat hoop gaf voor het voortbestaan van de soort.

DNA-analyse van olifantenpoep

Het zijn niet alleen koala-uitwerpselen die goed nieuws kunnen brengen voor natuurbehoud.

Nania is een olifant uit Burkina Faso die werd gered nadat ze in 2018 werd gescheiden van haar kudde. Natuurbeschermers vreesden het ergste – dat haar familie ten prooi was gevallen aan stropers en dat Nania er alleen voor stond. Dit bleek echter niet het geval te zijn. In 2021 werd DNA geanalyseerd uit mestmonsters van olifantenpoep. Wetenschappers vonden bewijs dat suggereert dat Nania's moeder nog leeft, en dit in de buurt van Deux Balés National Park, waar Nania is ondergebracht in een olifantenopvang onder toezicht van verzorgers.

Zodra Nania meer gewend is aan het leven en overleven in het wild, kan ze hopelijk herenigd worden met haar biologische familie – allemaal dankzij poep.

Poep is belangrijker dan we denken. Je zou het misschien niet verwachten, maar uitwerpselen van dieren zijn onbezongen helden in de wereld van natuurbehoud. Van het leveren van voedingsstoffen die essentieel zijn voor het voortbestaan van ecosystemen, tot het verstrekken van onschatbare informatie over bedreigde diersoorten zoals koala's: poep speelt een onmisbare rol bij het beschermen van dieren en de planeet.

Help dieren wereldwijd te beschermen.