Rampenrespons: termen en definities

Antropogene klimaatverandering

Antropogene klimaatverandering verwijst naar de invloed van de mens op het klimaat. Mensen dragen op verschillende manieren bij aan klimaatverandering, onder andere door het verbranden van fossiele brandstoffen en ontbossing. Lees meer over klimaatverandering en de invloed ervan op wilde dieren.

Bosbrand

Een bosbrand is een natuurbrand die ontstaat in struikgewas of in een bos. Bosbranden verspreiden zich meestal snel door de hoeveelheid beschikbare brandstof. De branden komen vooral voor tijdens periodes van heet en droog weer. In Australië komen ze vaak voor; daar wordt de term ‘bushfire’ dan ook vaak gebruikt.

Al meer dan 30 jaar zet IFAW zich in om dieren te redden die zijn getroffen door bosbranden in Australië. De bosbranden op het continent zijn een natuurlijk gevolg van de hete en droge omstandigheden daar, en maken deel uit van het ecosysteem. Toch hebben de effecten van klimaatverandering invloed: ze verergeren de duur, de hevigheid en het vernietigende vermogen van deze branden.

Dierenreddingsnetwerk

Een dierenreddingsnetwerk (Animal rescue network, ARN) bestaat uit strategisch gelegen partners, experts en autoriteiten die voor, tijdens en na een ramp samenwerken. IFAW heeft over de hele wereld geholpen bij de ontwikkeling van dierenreddingsnetwerken, op elk continent behalve Antarctica.

Evacuatie

Een noodevacuatie is de onmiddellijke verplaatsing van mensen en dieren uit een gebied waar sprake is van een ramp of een andere bedreiging naar een veiligere plaats. Voor en tijdens een ramp is het belangrijk om te onthouden dat als de situatie niet veilig is voor jezelf, dat het ook niet veilig is voor je dieren. In evacuatieplannen zouden altijd huisdieren, vee en gezelschapsdieren moeten worden opgenomen.

Extreem weer

Er is sprake van extreem weer bij uitzonderlijk hevig weer of klimaatomstandigheden die verwoestende gevolgen kunnen hebben voor gemeenschappen en natuurlijke ecosystemen. Extreme weersomstandigheden omvatten orkanen, hittegolven, tornado's, tropische cyclonen, sneeuwstormen, stofstormen en nog veel meer. Al deze weersverschijnselen kunnen dieren op verschillende manieren treffen. Veel van dit extreme weer neemt in hevigheid en frequentie toe als gevolg van klimaatverandering. Wanneer de hulpbronnen van de lokale gemeenschap overbelast raken, ontwikkelen extreme weersomstandigheden zich tot rampen.

Herenigen

Herenigen is het proces waarbij ontheemde dieren en hun eigenaren weer bij elkaar worden gebracht. IFAW erkent hoe belangrijk mensen en dieren voor elkaar zijn en we doen er alles aan om gezinnen bij elkaar te houden. Naast het herenigen van gezinnen en hun dieren, zorgen we er samen met lokale overheden, organisaties en gemeenschappen voor dat deze gezinnen bij elkaar blijven. Dit doen we door in tijden van crisis voedsel, voorraden en diergeneeskundige zorg te verstrekken.

Herstel

Bij een ramp is herstel het proces van het herstellen van infrastructuur en diensten die door een ramp zijn vernietigd of beschadigd. Specifiek voor het helpen van dieren is herstel het herstellen van de aanvoerketens voor dierenvoeding en van veterinaire diensten.

Hittestress

Hittestress treedt op wanneer het lichaam van een mens of dier overtollige warmte niet kwijt kan. Het lichaam is dan niet meer in staat om de warmtehuishouding in balans te houden. Dieren krijgen vaak last van hittestress door verhoogde temperaturen in hun leefgebied, vaak in combinatie met een hoge luchtvochtigheid en een lage luchtcirculatie.

Hulpverlening

Hulpverlening is het bieden van hulp aan mensen en dieren die zijn getroffen door een ramp. Het gaat om hulp in de vorm van voedsel, medicijnen of andere noodzakelijke benodigdheden, of om het bieden van een helpende hand.

Inzet

Op het gebied van rampenrespons betekent inzet het sturen van zorgvuldig getrainde reddingswerkers naar de rampplek om op locatie in actie te komen. IFAW beschikt over reddingsteams die op elk moment kunnen worden ingezet om bijvoorbeeld huisdieren te redden tijdens overstromingen, te zoeken naar wilde dieren die in een bosbrand zijn terechtgekomen of landbouwdieren op te vangen die tijdens vulkaanuitbarstingen zijn geëvacueerd. IFAW zet noodhulpteams in wanneer we officieel worden opgeroepen om een instantie of organisatie met rechtsbevoegdheid hulp te bieden tijdens een erkende ramp.

Megabrand

Een megabrand is een natuurbrand die ten minste 1.000 hectare land in de as legt. In sommige landen geldt een andere richtlijn, zoals in de Verenigde Staten, waar ze vanaf 10.000 hectare spreken van een megabrand.

Megabranden zijn in het verleden voorgekomen op elk continent behalve Antarctica. Het meest komen ze voor in regio's zoals Australië, waar extreem hete en droge weerspatronen voorkomen. In het Australische bosbrandseizoen 2019-2020 waren er veel megabranden.

Microchippen

Microchippen is het plaatsen van een kleine microchip onder de huid van een dier. Het wordt gebruikt om het dier te registreren in een database, met hierbij contactgegevens van de eigenaar. Eigenaren van huisdieren wordt aangeraden, en in sommige landen verplicht, om hun dieren preventief te voorzien van een microchip. Dit vergroot de kans om vermiste dieren met hun baasjes te herenigen. Microchips kunnen door dierenartsen of dierenverzorgers worden afgelezen via een niet-ingrijpend instrument.

Natuurbrand

Een natuurbrand is een ongecontroleerde brand die woedt in gebieden met wilde vegetatie, zoals bossen en graslanden.

Niet-invasieve technologieën

Niet-invasieve technologieën zijn technologieën die worden gebruikt om rampgebieden in kaart te brengen zonder lokale gemeenschappen te verstoren.

Voorbeelden hiervan zijn het gebruik van drones, cameravallen en satellietbeelden om het rampgebied te analyseren.

Opsporen en redden van dieren

Zoek- en reddingsteams voor dieren (Animal search and rescue, ASAR) zijn getraind om dieren op te sporen, te stabiliseren, te bevrijden en te evacueren. Het gaat hierbij om dieren die gewond of ziek zijn, die vastzitten, die zijn verdwaald of achtergelaten of die op een andere manier in nood zijn.

Paraatheid

Paraatheid (‘preparedness’) wordt door het Amerikaanse Ministerie van Binnenlandse Veiligheid (DHS) en de Federal Emergency Management Agency (FEMA) gedefinieerd als ‘een voortdurende cyclus van plannen, organiseren, trainen, bevoorraden, oefenen, evalueren en corrigerende maatregelen nemen in een poging om effectieve coördinatie te garanderen tijdens het reageren op een incident’. Van Dale heeft het over ‘klaarmaken om in actie te komen’.

Voor IFAW is paraatheid (klaarstaan) een belangrijk onderdeel van ons programma voor rampenrespons. IFAW werkt samen met lokale overheden, partners en gemeenschappen om plannen te maken voor de veiligheid van zowel mensen als dieren (waaronder boerderijdieren, gezelschapsdieren en wilde dieren) voordat een ramp toeslaat. We trainen noodhulpverleners en partners in elk aspect van rampenparaatheid en technische rampenrespons, waaronder opsporing en redding, tijdelijke opvang en diergeneeskundige noodhulp.

Ramp

Een ramp is een plotselinge, desastreuze gebeurtenis die het functioneren van een gemeenschap of samenleving ernstig verstoort. Het veroorzaakt menselijke, materiële, economische en/of ecologische verliezen die de gemeenschap of samenleving zelf niet aankan.

Rampen treffen zowel mensen als dieren. Het verschil is dat mensen zich zo goed mogelijk op een ramp kunnen voorbereiden, maar dat dieren vaak onze hulp nodig hebben om te kunnen overleven. Huisdieren en andere gedomesticeerde dieren zijn afhankelijk van hun eigenaren. Wilde dieren kunnen soms bepaalde rampen aan voelen komen en de kans hebben om te vluchten, maar veel wilde dieren hebben hierbij menselijke hulp nodig. Daarom is het zo belangrijk om voorbereid te zijn op rampen.

Reactie

Een reactie op een ramp kan vele vormen aannemen. Het kan gaan om het toekennen van noodsubsidies om lokale organisaties te ondersteunen met dierenvoeding, diergeneeskundige zorg en benodigdheden; het kan gaan om het geven van deskundig advies; en het kan gaan om het inzetten van getrainde hulpverleners om lokale organisaties en gemeenschappen te helpen met het redden van dieren.

Storm

De algemene term storm wordt vaak gebruikt om een grote verscheidenheid aan weersverschijnselen en verstoringen in de atmosfeer te beschrijven. Dit varieert van regenbuien en sneeuwstormen tot onweer, wind en windgerelateerde verstoringen zoals stormen, tornado's, orkanen en zandstormen.

Stortvloed

Een stortvloed is een plotselinge overstroming die meestal wordt veroorzaakt door extreme regenval uit onweersbuien, meestal binnen een korte periode (minder dan 6 uur). Stortvloeden treffen meestal laaggelegen gebieden zoals rivierbeddingen, straten en ravijnen. Ze kunnen ook het gevolg zijn van een dijkdoorbraak of andere plotselinge gebeurtenissen.

Tijdelijke noodopvang

Tijdelijke noodopvang voor dieren kan voorafgaand aan of in de nasleep van een ramp worden opgezet door overheden en dierenwelzijnsorganisaties om ontheemde vee- en gezelschapsdieren te beschermen. Om angst en het aantal middelen dat nodig is voor operaties te verminderen, moet tijdelijke noodopvang waar mogelijk de optie bieden om gezinnen en hun dieren bij elkaar te houden.

Triage

Triage is het beoordelen van patiënten tijdens een ramp. Professionals gebruiken triage om te bepalen hoe dringend dieren veterinaire behandeling nodig hebben en welk type zorg nodig is.

Tropische cycloon (orkaan, cycloon en tyfoon)

Volgens NOAA is een tropische cycloon een storm die ontstaat boven tropische of subtropische wateren. Het bestaat uit een lagedruksysteem met een warme kern, zonder front, en heeft een regelmatige circulatie. Orkanen en tyfonen zijn beide tropische cyclonen.

Orkanen en tyfonen zijn hetzelfde type storm, maar de namen verschillen per regio. In de Noord-Atlantische oceaan en het noordoostelijke deel van de Stille Oceaan wordt de term 'hurricane’/orkaan gebruikt, maar in het noordwestelijke deel van de Stille Oceaan is 'tyfoon' de gebruikelijke naam. In het zuiden van de Stille Oceaan en in de Indische Oceaan wordt meestal de algemene term ‘tropische cycloon’ gebruikt.

Medikanen zijn vergelijkbaar met tropische cyclonen, maar ontstaan boven de Middellandse Zee.

Veerkracht

Veerkracht is het vermogen van een gemeenschap of gebied om na een ramp te overleven, te herstellen en toekomstige schokken te weerstaan. IFAW's werk stopt niet als de directe crisis voorbij is. Wanneer we een rampgebied verlaten, streven we ernaar een gemeenschap achter te laten met verbeterde vaardigheden en middelen en de moed om een veerkrachtiger bestaan op te bouwen voor mensen en dieren.

Help wereldwijd dieren in nood te redden.