het voortbestaan van de jaguar, icoon van biodiversiteit in Amerika

De leeuw is misschien de koning van de jungle, maar in Amerika heerst de jaguar.

Jaguars kwamen voor van de Noord-Amerikaanse staten Arizona en Texas en heel Centraal-Amerika tot diep in Zuid-Amerika. Begin 19e eeuw bedroeg de populatie meer dan 60.000, maar de jacht en landbouwontwikkeling tot halverwege de 20e eeuw hebben geleid tot een sterke afname van de populatie. Omdat de jaguar zich het liefst een beetje verscholen houdt, is het moeilijk voor onderzoekers om vast te stellen hoeveel jaguars er nog leven in de jungles en regenwouden van Amerika. Eén ding weten natuurbeschermers wel: het voortbestaan van de jaguar wordt bedreigd en hun overlevingskansen worden bepaald door de maatregelen die wij nemen.

Als toproofdier speelt de jaguar een cruciale rol in de instandhouding van een evenwichtige voedselketen en een goed functionerend ecosysteem. Zonder jaguars zouden de populaties van lagere tropische soorten als herten, pekari's en capibara's zo sterk stijgen dat dit verwoestende gevolgen zou hebben voor de vegetatie en het landschap. Als er jaguarpopulaties blijven verdwijnen, kunnen er uiteindelijk ook honderden andere diersoorten verdwijnen in Amerika.

Maak kennis met Joaquin de la Torre Ponce, dr. Erika Flores en Polen Cisneros, IFAW’s team aan het front dat zich inzet voor behoud en bescherming van de Latijns-Amerikaanse en Caribische biodiversiteit. Hun missie: bevorderen van co-existentie en strijden voor internationale wetgeving om wildlifecriminaliteit tegen te gaan en belangrijke diersoorten als de jaguar te beschermen. 

Hun verhaal begint in 2017, toen dr. Erika Flores erachter kwam dat jaguars het voorzien hadden op honden in Invasores, een gemeenschap aan de rand van Playa del Carmen in Mexico. Ontbossing, mijnbouw en ontwikkeling verkleinden het leefgebied van de jaguars steeds verder, waardoor de grote katachtigen steeds dichter bij lokale gemeenschappen kwamen op zoek naar een territorium en voedsel. Naarmate de jaguars dichterbij kwamen, ontstonden steeds meer conflicten tussen mens en jaguar. Jaguars vielen honden aan en de mensen doodden jaguars ter vergelding, uit angst of uit woede. Behalve het gevaar om gedood te worden, liepen de jaguars ook het risico om dodelijke ziektes (zoals hondenziekte) op te lopen van loslopende honden die niet gevaccineerd waren. Als een jaguar een zieke hond doodt en meeneemt naar haar welpen, dan kan een populatie jaguars binnen enkele dagen uitgeroeid zijn. 

Om dit probleem aan te pakken, richtten Erika en Joaquin Casitas Azules (blauwe huisjes) op, een initiatief om lokale gemeenschappen en wilde dieren vreedzaam naast elkaar te laten leven. Hun eerste stap was om gemeenschapsleden in te huren om blauwe houten hondenhokken te bouwen. Als ze een goed onderkomen hadden, zouden de buurthonden minder over straat zwerven en jaguars aantrekken aan de rand van het dorp. Vervolgens schakelde Erika IFAW's lokale partner Coco’s Animal Welfare in om de dieren de nodige gezondheidszorg te geven. Dankzij sterilisatie- en vaccinatieprogramma's werd beter voor de dieren gezorgd, hondenpopulaties stabiliseerden en de ziektecijfers daalden drastisch. Vanwege het succes werd het initiatief uitgebreid naar naburige dorpen. Tegenwoordig controleren Erika en het team van Coco’s Animal Welfare regelmatig de gezondheid en situatie in de gemeenschappen van Invasores en de Maya-gemeenschap Nuevo Durango. Tijdens hun bezoeken zorgen ze voor hondenhokken en repareren ze kippenhokken om de dieren te beschermen tegen roofdieren, en ze bieden gratis veterinaire diensten. Dankzij deze inspanningen zijn de gemeenschappen nu plaatsen waar mensen en wilde dieren vreedzaam naast elkaar leven.

Samen met lokale gemeenschappen oplossingen vinden die vreedzaam samenleven bevorderen, is slechts één aspect van de complexe uitdaging om de laatste jaguars ter wereld te behoeden voor uitsterven. Het afgelopen decennium viert de illegale handel in de tanden, poten en vacht van de Jaguar hoogtij in Latijns-Amerika en Azië. De jaguar is beschermd onder Bijlage I van de Conventie inzake de Internationale Handel in Bedreigde Uitheemse Dieren en Planten (CITES), wat betekent dat de handel in jaguars of lichaamsdelen van jaguars verboden is. Maar zoals bij alle illegale handel in wilde dieren blijft er een markt bestaan, in stand gehouden door netwerken van stropers en illegale handelaren.

Wat kun je doen als je het recht aan je kant hebt, maar mensen toch beschermde dieren blijven doden? Je probeert mensen tot andere inzichten te brengen en handhaving van de wet af te dwingen. Joaquin en Polen weten hoe belangrijk het is om rechtstreeks in gemeenschappen te investeren om verandering te bewerkstelligen. In december organiseerden ze een bijeenkomst voor wetshandhavers in het Zuid-Amerikaanse Guyana, een hotspot voor biologische diversiteit. Politieagenten, douanebeambten, luchthavenautoriteiten en parkbeheerders kwamen bijeen met één gezamenlijk doel: bedreigde diersoorten beschermen en maatregelen nemen tegen de illegale handel in wilde dieren. Het resultaat is een sterker netwerk van wetshandhavers die beter toegerust zijn om elkaar te ondersteunen. Dankzij de rechtstreekse samenwerking met hoge overheidsfunctionarissen in de regio kan Joaquin meer druk uitoefenen om de internationale regels die de jaguar beschermen na te leven. Recent hebben zijn inspanningen bijgedragen aan het opnemen van de jaguar in Bijlage I en II van het Verdrag inzake de bescherming van trekkende wilde diersoorten. Deze belangrijke mijlpaal betekent dat aangesloten landen nu verplicht zijn om het leefgebied van de jaguar en migratiecorridors te beschermen. 

Het zal niet eenvoudig zijn om het voortbestaan van de jaguar veilig te stellen. We moeten culturele verschillen overwinnen, zorgen voor bewustwording in gemeenschappen, en zijn vaak jaren bezig om kleine wijzigingen in de wetgeving erdoor te krijgen. Desalniettemin hebben dr. Erika Flores, Polen Cisneros en Joaquin de la Torre Ponce hoop voor de jaguar en de honderden andere soorten die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van de ecologische rol van de jaguar. Ze geloven in een betere toekomst voor de rijke biodiversiteit in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied en zullen zich daarvoor blijven inzetten.