de terugkeer van de wolf vraagt om proactief beleid - manifest

We hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat mensen en wilde dieren op een veilige, humane en ecologisch duurzame manier kunnen samenleven.

achtergrond

Met de vestiging van een roedel op de Veluwe keert in 2019 de wolf definitief terug naar Nederland. Dit is een succes van Europees en Nederlands natuurbeleid gericht op het noodzakelijke herstel van de biodiversiteit. Roofdieren zijn onmisbaar voor gezonde ecosystemen.

Voor IFAW telt elk dier. Bij al ons handelen hebben we de verantwoordelijkheid om rekening te houden met hun gezondheid en welzijn. De wolf wordt daarnaast beschermd door internationale verdragen (Bern Conventie en EU-Habitatrichtlijn). IFAW gelooft in maatregelen gericht op het voorkómen van conflicten tussen mensen en wolven. Beheer van de populatie door jacht en afschot is niet alleen ethisch onwenselijk maar ook niet effectief en vergroot zelfs problemen.

Talrijke Europese projecten en internationale onderzoeken laten zien dat actief inzetten op preventie en bescherming de beste manier is om samen te leven met roofdieren als de wolf. Nederland kent sinds januari 2019 het Interprovinciaal Wolvenplan dat het beleid met betrekking tot de terugkomst van de wolf uitstippelt. Het beschrijft vooral wat te doen nadat er conflicten met een wolf zijn ontstaan. Het staat provincies vrij of ze schapenhouders willen helpen bij het nemen van preventieve beschermende maatregelen. IFAW vindt dit een te beperkte uitvoering van de internationale verplichtingen van Nederland.

Vanuit de EU is het mogelijk gemaakt om schapenhouders tot 100% financieel te compenseren voor schade en het beschermen van hun dieren. Het ‘EU-Actieplan voor de natuur, de mensen en de economie’ roept daarnaast lidstaten op om dialoog, uitwisseling van kennis en ervaringen en samenwerking te ondersteunen. We hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat mensen en wilde dieren op een veilige, humane en ecologisch duurzame manier kunnen samenleven.

Oplossingen om samenleven met wolven mogelijk te maken bestaan uit een combinatie van maatregelen:

Bescherming van schapen door elektrische rasters, kuddebewakingshonden, herders en nachtkralen, compensatie voor schade, voorlichting over samenleven met de wolf, zorgen voor voldoende wilde prooidieren en tegengaan van verstoring van de wolf in zijn kernleefgebied.

wat is er nodig?

Om in Nederland weer te leren leven met de wolf en toekomstige conflicten te beperken vraagt IFAW om naast het bestaande beleid de volgende stappen te nemen: 

pilots in alle oostelijke en zuidelijke provincies

Versneld invoeren van pilots in alle oostelijke en zuidelijke provincies in Nederland om preventieve maatregelen ter bescherming van schapen in te voeren ook voordat een wolf zich lokaal vestigt.

2018 liet zien dat wolven door vele provincies lopen en het vooral zwervende wolven zijn die schapen aanvallen. De wolvenpopulatie in Duitsland groeit snel en in België verschijnen meer wolven vanuit het zuiden. Het is slechts een kwestie van tijd dat meer wolven zich gaan vestigen in verschillende provincies.

Ondanks alle internationale ervaringen en aanbevelingen zet het Nederlandse beleid nauwelijks in op preventie. Het is belangrijk om te voorkomen dat wolven leren om vee aan te vallen. Aanvallen zijn daarnaast zeer stressvol voor zowel schapen als schapenhouders en leiden tot emotionele discussies die het draagvlak om met wilde dieren als de wolf te leven niet vergroten. Door nu te investeren in preventieve beschermende maatregelen zullen de kosten op lange termijn veel lager zijn. 

ondersteuning van schapenhouders

Ruimhartig, het liefst 100%, vergoeden van adequate beschermingsmaatregelen door schapenhouders in heel Nederland, of op zijn minst in alle oostelijke en zuidelijke provincies.

Ondersteuning van schapenhouders en het nemen van preventieve maatregelen zijn essentieel voor het draagvlak onder mensen die het meeste te maken krijgen met wolven. IFAW vindt het daarom belangrijk dat de komende jaren niet alleen achteraf schade wordt vergoed. Materiaalkosten voor bescherming van schapen en de aanschaf en training van kuddebewakingshonden zouden, zoals door de EU is aangeven, 100% vergoed kunnen worden. Voor beroepsmatige schapenhouders, met name de gescheperde schaapskuddes, zijn ook de arbeidskosten van belang. Normering van vergoedingen kan de nodige duidelijkheid verschaffen. De kosten die nu snel moeten worden gemaakt zijn voor veel mensen te hoog. Bijkomend voordeel is dat schapen ook beter beschermd worden tegen de vele aanvallen door bijvoorbeeld honden en vossen of diefstal uit weilanden. De aanwezigheid van adequate bescherming kan dan uiteindelijk als voorwaarde voor compensatie worden ingesteld.

dialoog en samenwerking

Dialoog en samenwerking actief stimuleren, faciliteren en financieel mogelijk maken, waaronder uitwisseling en samenwerking met andere Europese landen.

Het organiseren van uitwisselingen, samenwerking en dialoog wordt nu voornamelijk overgelaten aan maatschappelijke organisaties. Volgens het ‘EU-Actieplan voor de natuur, de mensen en de economie’ is hier een actieve rol voor de overheid weggelegd. We kunnen veel leren van landen waar al lange tijd wordt samengeleefd met wolven. Uitwisselingen tussen Duitse en Nederlandse schapenhouders zouden bijvoorbeeld vaker kunnen worden georganiseerd. Samenwerking met Belgische organisaties ligt voor de hand nu beide landen dezelfde ontwikkelingen doormaken. 

publieksvoorlichting

Actief inzetten op brede publieksvoorlichting over de terugkeer van de wolf en hoe mensen het beste kunnen handelen bij een ontmoeting met een wolf.

Menselijk gedrag, vaak door gebrek aan kennis, speelt een belangrijke rol bij eventuele conflicten met wolven. Positieve en betrouwbare informatie over de wolf is daarbij nodig. Voorlichting om zowel mensen als dieren veilig te houden en samenleven mogelijk maken is een belangrijke overheidstaak. In het Wolvenplan ziet de overheid slechts een beperkte rol voor zichzelf.

Zie ook de aanbevelingen van het rapport van de Universiteit van Wageningen over de overheidsrol rond informatie en communicatie in hoofdstuk 5: G.W.T.A. Groot Bruinderink en D.R. Lammertsma - Voorstel voor een wolvenplan voor Nederland. Versie 2.0. Alterra, Wageningen, december 2013. https://edepot.wur.nl/298578

onderzoek en innovatie

Onderzoek mogelijk maken en initiëren om kennis te vergroten en innovatie te stimuleren, onder meer voor efficiënte bescherming van schapen.

Wolven zijn zeer slim en leren snel. Het blijft daarom nodig om nieuwe preventieve beschermingsmaatregelen te ontwikkelen voor verschillende situaties. Innovaties kunnen bescherming van schapen goedkoper en gemakkelijker maken. Er is soms nog te weinig kennis over welke maatregelen werken. Onderzoek en innovatie verdienen een belangrijkere plaats in het beleid. 

richtlijnen voor wolven met problematisch gedrag

Richtlijnen opstellen en mensen adequaat trainen voor het nemen van maatregelen bij wolven met problematisch gedrag.

Een beleidsdocument van de Europese expertgroep ‘Large Carnivore Initiative for Europe’ over ‘brutale’ wolven geeft aan dat het belangrijk is om gewenning van wolven aan mensen te voorkomen. Maatregelen zijn nog weinig uitgewerkt of onderzocht. Dit geldt ook voor het Nederlandse Wolvenplan. Hierbij kan bijvoorbeeld gekeken worden naar richtlijnen opgesteld in Duitsland.

richtlijnen voor de inzet van kuddebewakingshonden

Richtlijnen en mogelijke certificering opstellen voor de inzet van kuddebewakingshonden uit de meest geschikte werklijnen en het verplicht maken van deskundige training en begeleiding van honden en hun eigenaren.

Kuddebewakingshonden vereisen kennis, training en de juiste aandacht voor een goede inzet en het welzijn van de honden. Niet alle honden zijn geschikt voor de bescherming tegen wolven. Gekeken moet worden naar de juiste werklijnen en welke hond past in een specifieke situatie. Daarnaast is deskundige begeleiding en training van zowel de hond als eigenaar een voorwaarde.

Een werklijn wil zeggen dat honden worden gefokt op de specifieke taken die ze uitvoeren, zoals politiehonden, schapendrijvers en kuddebewaking. Ze wijken fysiek en qua gedrag af van de rasstandaard.

de terugkeer van de wolf is een belangrijke test hoe we als samenleving bereid zijn ons in te zetten om natuur te behouden voor toekomstige generaties.

IFAW (International Fund for Animal Welfare) is een wereldwijde organisatie die helpt om mensen en dieren samen in balans te laten leven. Wij zijn mensen met multidisciplinaire achtergronden, actief in zeeën, oceanen en in meer dan 40 landen over de hele wereld. We redden dieren, rehabiliteren ze, en laten ze weer vrij in de natuur. Ook herstellen en beschermen we hun natuurlijke leefomgeving. De problemen die we aanpakken zijn urgent en ingewikkeld. Oplossingen vereisen een frisse manier van denken en gedurfd handelen. We werken samen met lokale gemeenschappen, NGO’s, overheden en de zakenwereld. Samen zoeken we naar haalbare en innovatieve oplossingen zodat alle diersoorten kunnen floreren. Hoe we dat doen? zie ons project samenleven met de wolf in nederland

IFAW is lid van het Platform Wolven in Nederland