De natuur leeft op: Zuidelijk Afrika richt zich op natuurlijke oplossingen tijdens droogtecrisis

Net als elders in de wereld, zit de regio vast in een spiraal van klimaatcrises die elkaar opvolgen. In maart 2023 werden Malawi, Mozambique en Madagaskar bijvoorbeeld geteisterd door de cycloon Freddy. Duizenden mensen werden gedood, honderdduizenden mensen moesten vluchten en honderdduizenden hectaren aan landbouw werden weggevaagd. 

Toen de huidige droogte toesloeg, waren deze gemeenschappen nog niet hersteld van de gevolgen van cycloon Freddy en een reeks andere natuurrampen die er in het afgelopen decennium hebben plaatsgevonden. Verontrustend genoeg toont de wetenschap aan dat deze klimaatrampen zich steeds vaker en steeds ernstiger zullen voordoen.

Terwijl deze rampen gemeenschappen in hun greep houden, krijgt de bescherming van biodiversiteit het zwaar te verduren. Als gemeenschappen die voor hun levensonderhoud voornamelijk afhankelijk zijn van landbouw hun oogsten zien verschroeien door droogte of weggevaagd zien worden door overstromingen, zullen ze andere manieren zoeken om te overleven. Ze gaan bijvoorbeeld over tot stroperij, of dringen beschermde gebieden binnen om hulpbronnen te vinden voor voedsel of inkomen. 

Zoals Phillip Kuvawoga, hoofd van het programma voor landschapsbehoud bij IFAW, verklaart, verergeren deze natuurrampen in zuidelijk Afrika ook de mens-dier-conflicten. Dieren trekken namelijk buiten de beschermde gebieden op zoek naar voedsel en water, wat een negatieve invloed heeft op de al voedselarme bevolking.

De natuur opnemen in klimaatoplossingen

De effecten van klimaatrampen op het behoud van wilde dieren vormen een uitdaging. Toch benadrukt het steeds meer de noodzaak om impactvolle strategieën toe te passen die het levensonderhoud van mensen en natuurbehoud veerkrachtig maken tegen klimaatverandering. Het verband tussen de klimaatcrisis, menselijk welzijn en het behoud van biodiversiteit heeft oplossingen nodig die op de natuur zijn gebaseerd.

IFAW heeft op deze aanpak aangedrongen tijdens de COP28 in Dubai in december 2023. We hebben daarbij een rapport onthuld over wat op de natuur gebaseerde oplossingen kunnen bereiken voor het klimaat, de biodiversiteit en gemeenschappen.

IFAW stelt dat op de natuur gebaseerde oplossingen de natuur centraal stellen bij klimaatactie. Ze laten zien dat de natuur niet alleen een slachtoffer is van klimaatverandering, maar ook een krachtige bondgenoot in onze strijd om de aarde te beschermen tegen de crisis. 

Het benutten van natuurlijke oplossingen betekent dat we de door de mens veroorzaakte klimaatverandering moeten aanpakken, het verlies aan biodiversiteit moeten stoppen, ecosystemen moeten herstellen en wilde dieren moeten beschermen.

Wetenschappers steunen deze aanpak. In een studie die in maart 2023 in Nature werd gepubliceerd, merkten onderzoekers op dat sommige partijen klimaatoplossingen zoals koolstofopvang en -opslag zien als een extra voordeel om leefgebieden en landschappen te beschermen en de diversiteit aan diersoorten te behouden. De 15 wetenschappers stellen echter dat deze gedachtegang de rol van wilde dieren bij het beheersen van de koolstofcyclus onderschat.

Het beschermen en herstellen van populaties wilde dieren en hun ecosysteemfuncties kan de natuurlijke koolstofopvang en -opslag verbeteren.

Ze gaven hierbij een voorbeeld: toen een uitbraak van de runderpest de populatie gnoes in de Serengeti in Kenia tussen 1930 en 1960 uitroeide, stapelde het gras dat de dieren normaal aten, zich op. Dit hoopte zich op als brandstof, en resulteerde erin dat bosbranden steeds vaker en steeds intenser het Serengeti-ecosysteem teisterden. Hierbij kwam veel koolstof in de atmosfeer.

Sinds het herstel van de populatie gnoes heeft de Serengeti jaarlijks naar schatting 4,4 miljoen ton koolstof méér opgenomen.

De onderzoekers roepen daarom op tot "een nieuwe manier van denken die het herstel en behoud van populaties wilde dieren en hun rol in het ecosysteem beschouwt als een belangrijk onderdeel van natuurlijke klimaatoplossingen".

Een oproep tot klimaatactie

IFAW pleit voor een betere integratie van het behoud van wilde dieren in plannen voor klimaatactie. 

Maatregelen om aangetaste landschappen te herstellen mogen niet ten koste gaan van maatregelen om bestaande ecosystemen en biodiversiteit te beschermen en in stand te houden. De acties moeten ook rekening houden met het belang van wilde dieren en planten voor het opslaan van koolstof en voor aanpassing aan het klimaat.

Om deze maatregelen succesvol te implementeren, is toereikende financiering nodig. Daarom roept IFAW internationale financiële dienstverleners op om te erkennen dat er wetenschappelijk bewijs dat wilde dieren en natuurbehoud kunnen bijdragen aan het beperken van de gevolgen van en het aanpassen aan klimaatverandering.

Verder gelooft de organisatie dat er veel bereikt kan worden door gemeenschappen in staat te stellen om op de natuur gebaseerde oplossingen voor hun levensonderhoud toe te passen. IFAW, in samenwerking met partners als COMACO (Community Markets for Conservation) en kleine boeren, stimuleert daarom landbouwpraktijken zoals agrobosbouw, planning van landgebruik en bosbeheer door natuurlijke verjonging, bijenteelt en honingproductie in gemeenschappen in het Malawi-Zambia Transfrontier Conservation Area. 

Dat komt omdat op de natuur gebaseerde oplossingen zowel wilde dieren als mensen weerbaarder maken tegen de gevolgen van de klimaatverandering.

Zoals Kuvawoga zegt, is er een "geïntegreerde en allesomvattende aanpak nodig om klimaatbestendige landschappen en gemeenschappen te ondersteunen".