de weg van empathie

Lijden verzachten is handelen uit barmhartigheid. Het is geen strategie en ook geen wetenschappelijk streven. Het gaat om het tonen van compassie, in de meest elementaire vorm. Wij hebben een vrije wil en dat is een groot goed. En misschien benutten wij die wel het beste door het tonen van compassie. Handelen uit barmhartigheid is van grote waarde. Niet in economische zin en ook niet objectief meetbaar. Maar wij weten dat die waarde er is, dat voelen wij diep van binnen, zeker op dat kortstondige moment wanneer er tussen leven en dood slechts een dunne sluier hangt.

De hele wereld staat nu op zijn kop omdat er beslissingen zijn genomen zonder goed na te denken over de sociaal-politieke consequenties, de gevolgen voor het milieu en het grote aantal levens dat hierdoor wordt geraakt, en dit laat onuitwisbare sporen na. Bij traumatische gebeurtenissen, zoals oorlogen en maatschappelijke onrust, denken wij meteen aan menselijk leed en aan ontwrichting van het dagelijkse leven. Maar wij staan meestal niet stil bij het leed dat dieren hierdoor moeten ondergaan. Dieren hebben geen mogelijkheden om te vluchten voor geweld en lijden. Zij zitten in de val, midden in het tumult, en kunnen geen kant op. Waarborgen voor terugkeer naar hun vroegere leven zijn er niet. Rampen worden meestal alleen in aantallen mensenlevens uitgedrukt en de veelal verwoestende effecten van menselijke conflicten op natuur en biodiversiteit worden zelden genoemd.

Als hoofd van een organisatie die zich inzet voor het welzijn en de bescherming van dieren vragen mensen mij vaak om dieren in nood te helpen. Dat kan gaan om het redden van uitgemergelde leeuwen in geïmproviseerde dierentuinen in Soedan tot aan ingrijpen in gebieden die op het wereldtoneel onopgemerkt blijven. IFAW wordt vaak gevraagd om het lijden van één of soms een heel klein aantal dieren te verzachten. Individuele dieren waar vaak geen aandacht voor is, omdat het niet om bedreiging van de soort gaat. Ik ben er heilig van overtuigd dat mensen IFAW - en soms mij persoonlijk - benaderen, omdat ze erop vertrouwen dat wij daadwerkelijk actie zullen ondernemen. Ongeacht de ecologische impact, fysieke nabijheid of het strategische belang is er een onderliggend geloof dat IFAW de situatie ten goede zal keren en het lijden van die dieren zal verzachten. De manier waarop verschilt per situatie: soms gaat het om het redden van één enkel dier of het opstarten van een rehabilitatieproces of, in het meest gunstige scenario, het dier vrijlaten in zijn natuurlijke omgeving. In de praktijk is het meest gunstige scenario helaas niet altijd uitvoerbaar en dat betekent dat we vanuit empathie soms erg moeilijke beslissingen moeten nemen. 

IFAW wil levens redden. Ik wil levens redden.

Maar ik weet ook dat wij er niet in zullen slagen om elk leven te redden. Wij zullen er niet in slagen om het leven te redden van elk dier dat mishandeld, verwaarloosd of uitgehongerd is. Maar wat ik wel toezeg is dat wij de verantwoordelijkheid op ons nemen om het lijden te verzachten van dieren, of dat nu met voedsel of medicijnen is, door in te grijpen in de situatie of door euthanasie te verlenen. 

Medeleven is geen teken van zwakte, empathie betekent niet dat er geen strategie is. Beide staan voor het tonen van compassie en daarnaar handelen. Ik handel daarnaar, IFAW handelt daarnaar en ook ons netwerk van gewaardeerde partners doet dat. Iedereen heeft het in zich om compassie te tonen en iedereen heeft het in zich om een ander bij te staan op moeilijke momenten of om aan het einde de ander te verlossen uit zijn lijden. De weg van empathie sluit de dood niet uit. Het is een weg die wij allemaal moeten afleggen en als wij de overstap maken, komen wij allemaal uit op dezelfde eindbestemming, waar die ook maar is.

Als wij getuige zijn van het lijden van een dier, laten wij ons leiden door compassie, ook als dat betekent dat wij het dier uit zijn lijden moeten verlossen. Mensen hebben vertrouwen in IFAW als organisatie en in ons als mensen, omdat wij ons allemaal laten leiden door compassie. En dat is iets waar wij altijd aan zullen vasthouden. Vooropstaat dat een dier niet onnodig hoeft te lijden. Wij grijpen in om het dier te beschermen en zorgen ervoor dat het goed komt of dat nu betekent terugkeren naar leven in het wild of humaan het leven beëindigen. Het is een reis die wij samen afleggen, mens en dier, want uiteindelijk wacht ons hetzelfde lot.

Wanneer is het zinvol om het lijden te verzachten van een levend wezen? Is dat alleen maar als de hele wereld daarvan getuige is? Wordt dit bepaald door schaal, omvang of aantal? Of gaat het om het delen van een persoonlijk moment tussen twee wezens met gevoel? Als wij compassie tonen voor een stervend dier en hem water geven om zijn dorst te lessen is dat dan minder belangrijk dan ons inzetten voor het welzijn en behoud van een hele dierenpopulatie? Ik vind dat beide van wezenlijk belang zijn. In beide gevallen respecteren wij dat alle levende wezens ertoe doen en laten wij zien dat wij oprecht de aarde willen delen.

Wij moeten onze focus richten op de impact die wij maken, bij alles wat wij doen. Wij werken op alle niveaus: op microniveau helpen wij een individueel dier en op macroniveau zetten wij ons in voor de behoeften van een hele diersoort voor nu en de toekomst. En hoe groot onze impact is, voelen wij juist op die momenten dat wij het lijden verzachten van een enkel dier. Die impact is er, emotioneel en fysiek. Het is een stem waarnaar wij moeten luisteren en die ons zegt wat wij moeten doen. Daar handelen wij naar, telkens weer.

Bij medeleven en compassie is er geen politieke agenda. Het vergt moed om een dier te helpen dat lijdt en om medeleven te hebben met het leed van zoveel dieren wereldwijd. Elke daad van vriendelijkheid getuigt van genegenheid en respect. Het is onze morele plicht om compassie te tonen en het lijden van dieren te verzachten. Wij doen het omdat dit de basis vormt van wie wij zijn als organisatie en wij doen het omdat wij weten dat zoveel anderen het niet doen. En wanneer wij compassie tonen en een dier helpen bij de moeilijkste momenten in zijn leven, dan beseffen wij pas echt dat wij onze missie daadwerkelijk vervullen.