hoe vrijwilligers wildlife crime bestrijden in Oeganda en DRC

In maart 2021 zag een chauffeur van een bedrijf voor wildlifetochten een groep gieren boven de struiken in het Queen Elizabeth National Park in Oeganda. Hij liep van het pad om het te onderzoeken, in de veronderstelling dat een leeuw iets had gedood, maar in plaats daarvan vond hij zes dode leeuwen. De dieren waren in stukken gesneden en lagen te rotten.

Ze waren vergiftigd door stropers, die delen van hun lichamen hadden verwijderd om op de zwarte markt te verkopen.

Het Queen Elizabeth National Park, met haar grote savannes aan de oostkust van Lake Edward, staat bekend om een grote populatie in bomen klimmende leeuwen. Leeuwen zijn als kwetsbare diersoort opgenomen op de Rode Lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). In de beschermde parken zouden ze veilig moeten zijn.

Ook trekken de dieren toeristen naar het park, waar lokale gemeenschappen van kunnen leven. Na de klap van de coronapandemie op de toeristensector is de dood van de leeuwen niet alleen een gevaar voor het ecosysteem in het gebied, maar ook voor het levensonderhoud van de mensen die in het gebied wonen.

de misdaad bestrijden

Na onderzoek en informatiewinning met hulp van mensen uit de gemeenschappen - waarvan sommigen deel uitmaken van het onderzoeks- en inlichtingenteam van het park - is vastgesteld dat gemeenschapsleden de leeuwen hadden vergiftigd voor delen van hun lichaam.

Informanten konden vier verdachten vaststellen, die door wetshandhavers zijn gearresteerd. Bij de arrestatie werden leeuwenkoppen, -klauwen en -olie gevonden in de huizen van de verdachten. Bij een van de verdachten werden ook twee leeuwenvachten, 40 stekelvarkenstekels, een jachtnet en een kogel voor een AK47 gevonden. Twee verdachten zijn na een rechtszaak vrijgesproken. De twee anderen zijn veroordeeld tot 7 jaar cel.

Een van de vele informanten is lid van een groep lokale gemeenschapsleden die door IFAW worden gesteund om te helpen bij het verzamelen van informatie over en het tijdig melden van stroperij. Deze waarnemers uit de gemeenschap werken nauw (en stil) samen met het onderzoeks- en inlichtingenteam van het park om stroperij en illegale handel tegen te gaan.

een dierenbeschermer worden

De waarnemers uit de gemeenschap begonnen in december 2020 aan hun pad om dieren te beschermen. IFAW en de Uganda Wildlife Authority kozen toen tien gemeenschapsleden uit gebieden waar veel stroperij en smokkelarij voorkwam. De organisaties gaven de waarnemers een training van twee dagen om ze de vaardigheden en middelen te geven waarmee ze konden helpen deze belangrijke ecosystemen en de biodiversiteit te beschermen.

Ze leerden hoe ze informatie kunnen vinden over wildlifecriminaliteit en welke soorten kwetsbaar zijn, zodat ze nauwkeurig melding kunnen maken van stroperij en smokkelarij van dieren.

Vooral het beheer van het park was enthousiast met het initiatief. Door de pandemie hadden ze veel minder manschappen om in het beschermde gebied te patrouilleren. De vrijwilligers uit de gemeenschap zijn de oren en ogen van het onderzoeksteam naar wildlifecriminaliteit. Ze spelen een cruciale rol en helpen rangers met gerichte patrouilles. Zo gaan de kosten en het succes omhoog.

toeziend oog op stroperij

Moses Olinga, programmamanager voor Oeganda en de Hoorn van Afrika bij IFAW: ”De vrijwilligers spelen een cruciale rol bij het tegengaan van stroperij en smokkelarij. Wildlifecriminelen blijven vaak bij hun gemeenschap, waardoor de vrijwilligers nauwkeurige informatie kunnen inzamelen.”

Sommigen zijn al bekend met de stropersnetwerken. Moses vertelt: ”De vrijwilligers hebben zich opgegeven omdat ze iets willen doen voor natuurbehoud. Sommigen waren zelf stropers, die zijn gestopt na een gevangenisstraf of het overleven van een aanval door wilde dieren. Maar hun jarenlange betrokkenheid met stroperij heeft ze niets opgeleverd om trots op te zijn. Ze vinden dat helpen bij het reservaat ze meer oplevert.”

De vrijwilligers zijn meteen begonnen dierenlevens te redden. Niet lang na de training deden de waarnemers uit de gemeenschap melding van valstrikken die in het park waren aangelegd om grote dieren, zoals nijlpaarden en buffels, te vangen. Dankzij de tijdige melding konden rangers zes valstrikken verwijderen en een stroper arresteren toen hij het park betrad. De man kreeg geen kans om de speren, machete en valstrikken die hij bij zich had te gebruiken. Door het goede voorbeeld van de waarnemers hebben nog twee vrijwilligers zich aangemeld. Nu werken ze met z'n twaalven.

gevaarlijk werk

Aan de andere kant van Lake Edward ligt nog een bijzonder natuurgebied: het Virunga National Park in de Democratische Republiek Congo. Het is het oudste nationale park en meest biodiverse beschermde natuurgebied in Afrika. In het gebied is een derde van de populatie wilde berggorilla's te vinden.

Ook zijn er verschillende militaire groeperingen te vinden. Ze zijn betrokken in een bloederig conflict dat wordt gefinancierd door illegale mijnbouw, visserij, houtzagerij, stroperij en smokkelarij onder hun beheer. 

Helaas zijn zeldzame en bedreigde dieren veel geld waard. Dat geldt voor levende dieren, zoals de 122 grijze roodstaartpapegaaien die in april 2022 in Kisoro aan de grens tussen Oeganda en DRC van een smokkelaar zijn geconfisqueerd, maar ook voor dieren die worden gedood voor vlees, pelsen, slagtanden, olie of tanden. Zo kan een liter okapi-olie naar schatting 50.000 Amerikaanse dollars opleveren op de Congolese zwarte markt, en een okapivacht is al snel 10.000 dollar waard. 

oorlogseconomie

Volgens het Virunga National Park is de illegale stroperij en smokkelarij 'een oorlogseconomie met een geschatte waarde van 170 miljoen dollar per jaar'. En het kost nog meer geld om hem te bestrijden. In de afgelopen 20 jaar zijn advocaten, rechters en meer dan 200 rangers van het park vermoord. Ze hebben hun leven gegeven om de wilde dieren, ecosystemen en gemeenschappen van het park te beschermen.

Ook hier zijn vrijwilligers getraind, door IFAW-partner IUCN NL. Deze zogenaamde gemeenschapssensors verzamelen informatie over veiligheid, stroperij en andere milieu-incidenten. IUCN NL deelt informatie uit hun wekelijkse verslagen met Virunga National Park. Mede hierdoor hebben beveiligers van het park twee kampen van militaire groeperingen kunnen vernietigen en zo aanvallen op personeel van het park een halt toegeroepen. Ook hebben ze een beruchte stroper van olifanten en nijlpaarden kunnen arresteren, die al jarenlang een straf heeft ontlopen.

Volgens Moses geven vrijwilligers aan dat ze zowel trots als bezorgd zijn: Trots dat ze bijdragen aan het behoud van het park, maar bezorgd om hun veiligheid.

het grote plaatje

Bij het bestrijden van stroperij en smokkelarij in de twee parken houdt IFAW er rekening mee dat hoewel ze worden gescheiden door een landsgrens, de gebieden op het land en via het Edwardmeer verbonden zijn. Dieren en stropers kunnen zich dus vrijelijk over de grenzen heen bewegen. Moses: ”De uitwisseling van dieren tussen de twee parken stelt het voortbestaan van soorten ook voor de toekomst veilig. Het is dus belangrijk om ze te beschermen.”

Het project wordt gesteund door het Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs (INL). Het heeft de samenwerking tussen beheerders van beide parken versterkt en medewerkers van het Queen Elizabeth National Park gesterkt bij het uitvoeren van onderzoek, handhaving en het vervolgen van wildlifecriminelen. Deze heldhaftige vrijwilligers uit de gemeenschap spelen hier ook een belangrijke rol in. Dankzij dit en andere projecten is het aantal incidenten van stroperij en smokkelarij van olifanten, schubdieren en nijlpaarden fors gedaald.

Officieel liep het project tot september 2022, maar IFAW blijft de waarnemers in Oeganda steunen door ze materiaal en trainingen te geven, elk kwartaal een vergadering te organiseren met de twee parken om strategieën te bepalen en informatie te delen en analyseren, en patrouilles langs de grens te coördineren.

De strijd om wilde dieren en de gemeenschappen om hen heen is nog lang niet gestreden.

uit onze dossiers...

Dankzij de informatie die de vrijwilligers hebben verzameld hebben wetshandhavers een aantal criminelen kunnen arresteren en beslag kunnen leggen op een enorme hoeveelheid illegale producten van wilde dieren. Hier zijn slechts een paar voorbeelden:

• November 2021: Vijf verdachten zijn gearresteerd in het bezit van 700 kilo nijlpaardvlees en drie kapmessen. Ook vertelden ze waar ze een aanvalsgeweer met munitie, dat ze hadden gebruikt, hadden verstopt.
• 17 december 2021: Een soldaat is gearresteerd toen hij probeerde nijlpaardtanden te verkopen.
• 18 december 2021: Een verdachte is gearresteerd in het bezit 2 kilo ivoor, huiden van drie zwart-witte franjeapen en twee civetkatten en een staart en hoorn van een buffel.
• 19 december 2021: Drie verdachten zijn gearresteerd in het bezit van ruim 50 kilo gedroogd buffelvlees.
• 23 maart 2022: Zes verdachten zijn gearresteerd in het bezit van ongeveer 100 stukken vis en zes vissperen om illegaal te vissen in paaigebieden. Illegale vissers geven vaak aan stropers door waar nijlpaarden te vinden zijn.
• 5 februari 2022: Twee verdachten zijn gearresteerd in het bezit van 32 nijlpaardtanden, een paar buffelhoorns, en mogelijk de placenta van een olifant. Olifantenplacenta's worden verwerkt in een soep die volgens traditionele geneeskunde de vruchtbaarheid van vrouwen zou bevorderen.
• 12 maart 2022: Een verdachte is gearresteerd in het bezit van drie schubdierhuiden en 10 kilo vlees van reuzenboszwijnen.
• Van augustus tot oktober 2022: Dertien verdachten zijn gearresteerd in het bezit van twee vuurwapens en een ton nijlpaardvlees.