Walvissoorten: maak kennis met de reuzen van de oceaan

Walvissen zijn prachtige wezens. Ze zijn bijzonder intelligent, communiceren met een complexe taal, en zorgen voor voedsel waarmee fytoplankton meer dan de helft van de zuurstof in de atmosfeer kan produceren. Wist je dat alle walvissoorten in twee groepen zijn onderverdeeld? Er zijn 76 soorten odontocetes (tandwalvissen), die scherpe tanden hebben om prooien te vangen, en 14 soorten mysticetes (baleinwalvissen), die met hun baleinplaten voedsel uit het water filteren. Lees verder om meer te weten te komen over hoe je de verschillende walvissen die in onze oceanen leven kunt herkennen. 

Mysticetes (baleinwalvissen)

Bultrug: een van de bekendste walvissoorten

De acrobatische en charmante bultrug walvis is een van de bekendste walvissoorten. Vaak schitteren ze als de sterren van walvisexcursies. Deze baleinwalvissen kunnen wel 15 meter lang worden en wegen meer dan 36.000 kilo! Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan hun lange borstvinnen. Deze zijn zo groot als een derde van de totale lengte van de bultrug walvis. Dit zijn ook wel de langste borstvinnen van alle walvissoorten. Sterker nog, hun wetenschappelijke naam, Megaptera novaeangliae, betekent “grote vleugel uit New-England.” Verder hebben ze een onregelmatige rugvin en een gebochelde rug, waaraan ze hun naam te danken hebben. Op de kop van de bultrug zitten grote knobbels, de zogenaamde tuberkels. Dit zijn vergroeide haarzakjes waarin een tasthaar zit. De staartvin is per individu uniek; vergelijkbaar met de vingerafdruk van een mens. Dankzij de witte en zwarte kleurpatronen en de littekenpatronen aan de onderkant van de staartvin kunnen individuele bultruggen worden geïdentificeerd.

Blauwe vinvis: het grootste dier dat ooit op aarde geleefd heeft

Wat is het grootste dier ter wereld? Dat is natuurlijk de blauwe vinvis! Deze baleinwalvissen kunnen wel 30 meter lang worden en 90.000 kilo wegen. De tong van een blauwe vinvis is even zwaar als een olifant! Blauwe vinvissen zijn slank en gestroomlijnd. Hun blauwgrijze lichamen zien er onderwater helderblauw uit, daar komt hun naam ook vandaan. Blauwe vinvissen zijn ook de luidste dieren ter wereld. Hun lage walviszang maakt evenveel kabaal als een vliegtuigmotor en kan honderden kilometers verderop door andere walvissen worden gehoord.

Noordkaper: de ongelukkige prooi van de walvisjacht

In het Engels wordt de noordkaper 'right whale' genoemd, omdat het de 'right' ('goede') walvis was om op te jagen. De noordkaper is namelijk geen snelle zwemmer en heeft veel vet, waarvan men walvistraan kon maken. Daardoor is de noordkaper bijna de dood ingejaagd. Hoewel de walvisjacht sinds 1986 is verboden, maken sommige landen gebruik van mazen in de wet om op deze dieren te blijven jagen. Vandaag de dag zijn alle noordkapers beschermd.

Deze stevige walvis wordt wel 15 meter lang en weegt 63.000 kilo. Ze hebben een gezet, zwart lichaam met witte vlekken aan de onderkant. Ze hebben geen rugvin en gebruiken korte, roeispaanachtige borstvinnen en een brede, effen staartvin om hun gigantische lichamen voort te bewegen. Een van de meest karakteristieke kenmerken van de noordkaper is de gigantische kop met ruwe witte eeltknobbels waar veel walvisluizen op leven. De patronen van deze eeltknobbels zijn per walvis uniek. Zo kunnen onderzoekers individuele walvissen identificeren. Een ander kenmerk van de noordkaper is de karakteristieke V-vormige ademwolk die te zien is wanneer de walvis inademt.

De noordkaper wordt ernstig bedreigd. Naar schatting zijn er nog maar minder dan 350. IFAW zet zich in om de ernstig bedreigde noordkaper te beschermen tegen dreigingen zoals verstrikking in visnetten en aanvaringen met schepen.

Gewone vinvis

Wat is na de blauwe vinvis het grootste zoogdier ter wereld? Dat is de gewone vinvis! Deze walvis dankt zijn naam aan de opvallende rugvin op twee derde van zijn lichaam. Gewone vinvissen kunnen 24 meter lang worden en 63.000 kilo wegen. De gewone vinvis is een van de snelst zwemmende walvissoorten ter wereld. Ze worden soms ook wel 'de hazewindhonden van de zee' genoemd. De gewone vinvis behoort tot de familie van de vinvissen, waartoe ook de blauwe vinvis en de bultrug behoren. Vinvissen hebben kenmerkende groeven onder hun keel. Deze kunnen uitzetten, zodat de walvissen enorme hoeveelheden water en prooi naar binnen kunnen zuigen. Daar word je groot van!

Gewone vinvissen hebben gestroomlijnde, grijze lichamen met achter hun spuitgat onregelmatige witte vlekken langs hun flanken. Ze zijn asymmetrisch gekleurd: de onderkant van hun rechterkaak is wit, de rest van de kaak is egaal grijs. Met deze asymmetrie kunnen ze hun prooi in een hoek drijven: best een knap kunstje!

Leuk weetje: IFAW en IceWhale zijn samen de 'Meet Us Don't Eat Us'-campagne gestart in IJsland, om duurzame walvisexcursies te promoten en de walvisjacht en -consumptie te ontmoedigen.

Odontocetes (tandwalvissen)

Potvis: de grootste tandwalvis ter wereld

De potvis is de grootste tandwalvis ter wereld. Ze hebben een 18-meter lang, donkergrijs, gerimpeld lichaam en wegen zo'n 40.000 kilo. Deze walvissen hebben een kleine kaak en een grote, stompe kop met bovenop, links van het midden, een enkel spuitgat. De potvis is een van de diepste duikers onder de walvissen. Ze kunnen wel een uur lang naar een diepte van 600 meter duiken. Daar gebruiken ze echolocatie om op reuzeninktvissen te jagen. De potvis was erg gewild voor de walvisjacht vanwege een wasachtige olie in hun kop, het zogenaamde spermaceti of walschot. Deze olie werd vroeger gebruikt om kaarsen en lampenolie te maken. In de negentiende eeuw was de potvis door de intensieve jacht bijna van de aardbodem verdwenen. Nu wordt deze bedreigde diersoort overal waar hij voorkomt beschermd.

Orka

De orka, ook wel bekend als de zwaardwalvis, is met zijn typerende zwart-witte kleurenpatroon een van de meest herkenbare walvissoorten in de oceaan. Met een lengte van 9 meter en een gewicht van 8.000 kilo is de orka de grootste dolfijnachtige. Mannetjesorka's hebben een grote, driehoekige rugvin die wel 2 meter hoog kan worden. Vrouwtjes hebben een kleinere, meer gebogen rugvin. De orka is een van de meest onderzochte diersoorten ter wereld. Ze zijn bijzonder intelligent en hebben een complexe sociale structuur. Het zijn felle jagers en ze worden soms wel 'wolven van de zee' genoemd.

Beloega / witte dolfijn

De beloega of witte dolfijn is een tandwalvis die in het Arctisch en Subarctisch gebied van het Noordelijk Halfrond leeft. De beloega wordt 4,5 meter lang en weegt 1.300 kilo. De witte dolfijn is - zoals de naam al zegt - gemakkelijk te herkennen door de egaal witte kleur. Ook de naam 'beloega' komt van het Russische woord voor 'wit'. De beloega heeft een ronde kop met een bol voorhoofd, de zogenaamde meloen. De beloega is een van de meest uitgesproken walvisachtigen. Zeelui noemden de witte dolfijnen vroeger 'zeekanaries' vanwege hun gekwetter rondom de schepen.

Alle walvissen zijn even belangrijk voor de gezondheid van onze oceanen. Ze zorgen voor de circulatie van voedingsstoffen, zorgen voor voedsel voor fytoplankton, en helpen ons in de strijd tegen klimaatverandering. Zonder walvissen lopen onze oceanen en onze planeet gevaar. Helaas worden walvissoorten nog steeds met uitsterven bedreigd door onderwaterlawaai, plasticvervuiling, aanvaringen met schepen, jacht en verstrikking in netten.